Μια γυναίκα-μύθος και αιώνιο πρότυπο για τα φιλόδοξα θηλυκά μωρά που γεννιούνται σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη. Μεγαλώνοντας να ζήσουν μια αντίστοιχη συναρπαστική ζωή χωρίς απαραίτητα τις τραγωδίες της.
Η Ζακλίν Λη Μπουβιέ γεννήθηκε στο Σαουθάμπτον της Νέας Υόρκης, στις 28 Ιουλίου του 1929, λίγο πριν το μεγάλο κραχ. Γονείς της ήταν ο χρηματιστής της Γουόλ Στριτ Τζον Βερνόν «Μπλακ Τζακ» Μπουβιέ και η Τζάνετ Λη. Ο Μπλακ Τζακ είχε τη φήμη ενός γοητευτικού «τέρατος» στην τοπική κοινωνία. Μέχρι την εποχή που γεννήθηκε η δεύτερη κόρη του, η Κάρολάιν Λι, το «τέρας» είχε κατορθώσει να αφανίσει την περιουσία του στο ποτό και στα τυχερά παιχνίδια και να χάσει μια υπομονετική σύζυγο. Η αφοσίωσή του στις δύο κόρες του, ωστόσο, ήταν αδιαμφισβήτητη. Ήταν εκείνος που τις δίδαξε πώς να συμπεριφέρονται σε έναν τζέντλεμαν, στον «ευγενή πόλεμο», όπως αποκαλούσε ο ίδιος τη μάχη των φύλων – με λίγα λόγια τις «ανέθρεψε για να γίνουν γκέισες», όπως το έθεσε δηκτικά ο Τρούμαν Καπότε.
Η Τζάνετ Λη, μετά τον Μπουβιέ, βρήκε μεγαλύτερη οικονομική σταθερότητα δίπλα στον Χιου Ντ. Όκινκλος (θείος Χιούντι για τα δύο κορίτσια), τον πλούσιο γαιοκτήμονα και κληρονόμο της Στάνταρ Όιλ που εξασφάλισε στις κόρες της αριστοκρατική ανατροφή.
Όταν το 1947 έκανε την πρώτη της κοσμική εμφάνιση, οι στήλες της εποχής χαρακτήρισαν την Τζάκι «Ντεμπυτάντ της χρονιάς», εκείνη όμως είχε υψηλότερες προσδοκίες. Στο βιβλίο αποφοίτων του σχολείου της, στην ερώτηση «ποιες είναι οι φιλοδοξίες σας», η Τζάκι απάντησε: «να μην γίνω νοικοκυρά». Παρακολούθησε μαθήματα στο κολέγιο Βάσαρ, στο Χάντσον Βάλεϊ, έξω από τη Νέα Υόρκη, ταξίδεψε πολύ και αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο Τζορτζ Ουάσιγκτον. Μετά την αποφοίτησή της κέρδισε το βραβείο Prix de Paris του περιοδικού Vogue, του οποίου το έπαθλο ήταν ένας χρόνος εκπαίδευσης στη γαλλική Vogue. Όταν επέστρεψε στην Αμερική, έπιασε δουλειά ως φωτογράφος στην εφημερίδα Washington Times-Herald. Το 1952 πήρε συνέντευξη από τον ανερχόμενο νεαρό Γερουσιαστή από τη Μασαχουσέτη Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι. Οι δυο τους είχαν γνωριστεί σε ένα πάρτι και υπήρξε κάποια σπίθα μεταξύ τους.
Το ζευγάρι παντρεύτηκε το 1953 στη φάρμα του πατριού της Τζάκι, στο Νιούπορτ, στρέφοντας πάνω του το ενδιαφέρον ολόκληρης της χώρας. Οι νιόπαντροι ανυπομονούσαν να κάνουν οικογένεια, αλλά μόνο μετά από έναν θνησιγενή τοκετό και μία αποβολή, κατάφεραν να αποκτήσουν την Κάρολαϊν, το 1957. Ο Τζον Τζούνιορ γεννήθηκε το 1960.
Την Ελλάδα επέλεξε για να περάσει τις διακοπές της η Ζακλίν Κέννεντυ, τον Ιούνιο του 1961. Η επίσκεψη έγινε λίγους μήνες μετά το ταξίδι του Κ. Καραμναλή στον Λευκό Οίκο. Η ιδιωτική επίσκεψη της πρώτης κυρίας των Ηνωμένων Πολιτειών θεωρήθηκε μια από της μεγαλύτερες «τουριστικές» επιτυχίες της Ελλάδας και, όπως ήταν αναμενόμενο, «κυνηγήθηκε» από τον Τύπο, τόσο τον ελληνικό όσο και τον διεθνή. Στις οκτώ μέρες παραμονής της, η Τζάκυ γνώρισε και χόρεψε στην Ύδρα, θαύμασε τα αρχαία της Δήλου, γοητεύτηκε από τη Μύκονο, έκανε θαλάσσιο σκι και κολύμπησε στον Σαρωνικό. Επίσης, επισκέφθηκε τον Ναό του Σουνίου, μελέτησε την ομορφιά της Ακρόπολης και παρακολούθησε δύο αρχαίες τραγωδίες, μια στην Επίδαυρο και μια στο Ηρώδειο. Την τελευταία ημέρα επισκέφθηκε το Τατόϊ, όπου ελήφθη και η αρχική φωτογραφία στην οποία εικονίζονται η Τζάκυ Κέννεντυ με τη Βασίλισσα Φρειδερίκη να κατεβαίνουν τις σκάλες. Πίσω αριστερά ακολουθεί ο Βασιλιάς Παύλος και στο βάθος φαίνεται η Πριγκίπισσα Ειρήνη και ο τότε διάδοχος Κωνσταντίνος. Σε εκείνη τη συνάντηση η Τζάκυ τους προσέφερε μια πυξίδα από καθαρό ασήμι μέσα σε μια πολυτελή θήκη από μαόνι που έφερε την επιγραφή «Εις τα Α.Α.Μ.Μ., τους βασιλείς των Ελλήνων, από τον κ. και την κα. Τζων Φ. Κέννεντυ».
Η βασιλική οικογένεια από τη μεριά της της δώρισε ένα μικρό χαλί για την κρεβατοκάμαρα, ως δείγμα της τοπικής χειροτεχνίας. Στην πρώτη της επίσκεψη στην Ελλάδα (7-14 Ιουνίου 1961) είχε φιλοξενηθεί από τον εφοπλιστή Μάρκο Νομικό στη βίλα του στο Καβούρι. Στη συνέχεια με το γιοτ «Northwind» του Νομικού επισκέφτηκε πρώτα την Επίδαυρο, μετά Πόρο – Ύδρα και στην συνέχεια Δήλο -Μύκονο.
Η Τζάκι δεν περιορίστηκε σε μια μόνο επίσκεψη στην Ελλάδα και δύο χρόνια αργότερα, τον Οκτώβριο του 1963, επανέλαβε το ταξίδι της. Ήταν η τελευταία φορά ως Κέννεντυ. Την επομένη θα ερχόταν ως Ωνάση. Και αυτή τη φορά επισκέφθηκε το Τατόι. Λίγο αργότερα, στις 22 Νοεμβρίου του 1963, θα δολοφονηθεί ο σύζυγός και Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζών Κέννεντυ.
Ως μητέρα, η Τζάκι προσπάθησε να κρατήσει τα παιδιά της μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, ήταν πάντα πολύ κοντά τους, με λίγα λόγια, ήταν υποδειγματική. Η οικογένεια μετακόμισε στη Βιρτζίνια και ο Γερουσιαστής άρχισε να κερδίζει έδαφος σε εθνικό επίπεδο.
Οι άλλες γυναίκες των Κένεντι παρερμήνευαν την ασθμαίνουσα φωνή και τους υπερβολικά εκλεπτυσμένους τρόπους της Τζάκι ως ανόητους και υπεροπτικούς, αλλά με την ασυνήθιστη ομορφιά της και τα έξυπνα μάτια της, η Τζάκι υπερείχε όλων. Με τη βοήθεια της τηλεόρασης, που είχε κάνει την εμφάνισή της λίγο πριν, σαν μέσο προσέλκυσης ψηφοφόρων, η Αμερική καταγοητεύτηκε από τους Κένεντι και έστειλε τον Τζον στον Λευκό Οίκο, ως τον πρώτο Ιρλανδό καθολικό Πρόεδρο.
Η κυρία Κένεντι, όπως ήταν γνωστή στον Λευκό Οίκο, ζήτησε από το προσωπικό να μην αναφέρεται σε εκείνη ως η «Πρώτη Κυρία», καθώς την έκανε να νιώθει σαν «σελωμένο άλογο». Αμέσως μετά την εγκατάστασή της στον Λευκό Οίκο, άρχισε την ανακαίνισή του, την οποία επέβλεψε η ίδια, καλώντας πλούσιους φίλους της να δωρίσουν ή να δανείσουν αντικείμενα τέχνης. Το αποτέλεσμα ήταν εξαίσιο. Το Κονγκρέσο γοητευμένο αποφάσισε να ανακηρύξει τον Λευκό Οίκο εθνικό μνημείο. Αργότερα την ίδια χρονιά, η ίδια έλαβε ένα ειδικό βραβείο ΕΜΙ για τις κοινωνικές της υπηρεσίες. Η φήμη της εντός και εκτός Αμερικής εξαπλωνόταν σε τέτοιο βαθμό, ώστε σε ένα ταξίδι του προεδρικού ζεύγους στο Παρίσι, ο Τζον συστήθηκε σε μια συνέντευξη λέγοντας: «είμαι αυτός που συνοδεύει την κυρία Κένεντι στο Παρίσι».
Για χίλιες ημέρες, ήταν η αδιαφιλονίκητη βασίλισσα της χώρας. Τα τραπέζια που διοργάνωνε στον Λευκό Οίκο συγκέντρωναν τους καλύτερους και τους λαμπερότερους ανθρώπους του κόσμου. Ένα δείπνο τον Απρίλιο του 19! 62, στο οποίο παραβρέθηκαν 40 νομπελίστες και πρωτοκλασάτοι καλλιτέχνες, έκανε τον Πρόεδρο Κένεντι να δηλώσει: «η πιο εκπληκτική συλλογή ταλέντου και γνώσης που συγκεντρώθηκε ποτέ στον Λευκό Οίκο, με μόνη ίσως εξαίρεση όταν ο Τόμας Τζέφερσον έτρωγε μόνος».
Γνωρίζοντας την ευρωπαϊκή κουλτούρα στο αμερικάνικο κοινό, η Τζάκι έγινε η απόλυτη βασίλισσα της Αμερικής. Μέσα σε λιγότερο από 3 χρόνια, έραψε 300 βραδινές τουαλέτες, οι ενδυματολογικές της επιλογές έδιναν το πρόσταγμα για τη μόδα όλης της χώρας, αλλά οι πανάκριβες συνήθειές της συχνά αποτελούσαν αιτία καυγάδων με τον άντρα της.
Εκείνο όμως που προκάλεσε τον θαυμασμό του έθνους για την Τζάκι, ήταν η διαγωγή της για τις οδυνηρές μέρες που ακολούθησαν τη δολοφονία του άντρα της. Μετά τους πυροβολισμούς της 22ης Νοεμβρίου του 1963, η Ζακλίν χάρη στην καλλιέργειά της κατάφερε να δείξει κουράγιο και να κρατήσει το έθνος ενωμένο με μία αξιοπρέπεια που έγινε το χαρακτηριστικό της γνώρισμα. Αρνήθηκε τη χορήγηση υπνωτικών χαπιών, ώστε να ανταπεξέλθει στις οργανωτικές απαιτήσεις της κηδείας. Δεν έβγαλε το ματωμένο ροζ ταγιέρ, αντίγραφο Chanel από τον νεοϋορκέζικο οίκο Chez Ninon, ώστε ο κόσμος να βλέπει τι συνέβη χωρίς να αμβλύνονται τα γεγονότα. Από την κηδεία και μετά, όλος ο κόσμος έστρεψε το βλέμμα του στη θλιμμένη χήρα.
Τον επόμενο χρόνο, η Τζάκι μετακόμισε με τα παιδιά της στη Νέα Υόρκη, αφήνοντας πίσω της τα φαντάσματα που παρελθόντος. Αγόρασε ένα διαμέρισμα στην 5η Λεωφόρο, κοντά σε φίλους και συγγενείς κι άρχισε να ζει με μια σχετική ελευθερία. Αποκόπηκε από την οικογένεια Κένεντι αργά, αλλά σταθερά. Μεγάλωσε τα παιδιά της σαν Νέοϋορκέζους και όχι σαν Βοστονέζους. Όταν ο κουνιάδος της Ρόμπερτ Φ. Κένεντι κατέβηκε για Πρόεδρος στις εκλογές του 1968, εξέφρασε την υποστήριξή της, αλλά χωρίς ιδιαίτερες παρεμβάσεις. Λίγο αργότερα, στις 5 Ιουνίου του 1968, ο Γερουσιαστής Κένεντι δολοφονήθηκε στο Λος Άντζελες. Η Τζάκι ένιωσε ότι εκείνη και τα παιδιά της αποτελούσαν στόχο και αποφάσισε να παντρευτεί τον Αριστοτέλη Ωνάση και να ζήσει στο εξωτερικό, σοκάροντας την αμερικανική κοινή γνώμη. Όπως η μητέρα της, έτσι και η Τζάκι επιθυμούσε διακαώς να εξασφαλιστεί οικονομικά, τόσο η ίδια όσο και τα παιδιά της. Οι δυο τους είχαν γνωριστεί, όταν ο Ωνάσης είχε παραχωρήσει την πολυτελή θαλαμηγό του στην Τζά! κι για να κάνει διακοπές. Τον Οκτώβριο του 1968 παντρεύτηκαν στον Σκορπιό και η Τζάκι Κένεντι έγινε «Τζάκι Ο.».
Με τις ενδυματολογικές, στιλιστικές επιλογές της, η Τζάκι έγινε η απόλυτη επιτομή του στιλ για το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Μέσα από δύο διαφορετικές εικόνες, την Τζάκι Κένεντι και την Τζάκι Ο, η Ζακλίν Μπουβιέ μετέτρεψε την εικόνα της σε σύμβολο, δημιουργημένο μέσα από τον φωτογραφικό φακό. Την επισημότητα της απόλυτης γαλλικής κομψότητας και φινέτσας διαδέχτηκε η κοσμοπολίτικη εικόνα μιας πιο απλής, γοητευτικής και μυστηριώδους γυναίκας. Με άσπρο παντελόνι, μαύρο t-shirt και τα χαρακτηριστικά μαύρα τεράστια γυαλιά, φανερά επηρεασμένα από την Γκρέτα Γκάρμπο, η Τζάκι έγινε το αγαπημένο θήραμα των παπαράτσι.
Γρήγορα έγινε φανερό ότι ο γάμος της με τον Άρη ήταν ξεκάθαρα μια εμπορική συμφωνία καθώς εκείνος εμφανιζόταν στο Παρίσι με την Μαρία Κάλλας και η Τζάκι στη Νέα Υόρκη με διάφορους συνοδούς. Το 1975 οι φήμες ότι ο Άρης σκόπευε να χωρίσει την πολυέξοδη σύζυγό του οργίαζαν, αλλά τελικά πέθανε αφήνοντας την Τζάκι χήρα για δεύτερη φορά. Ο Ωνάσης διέσωσε την περιουσία του με προγαμιαίο συμβόλαιο, εξασφαλίζοντας ένα ποσό για την Τζάκι, ενώ αιτήθηκε η προστασία της περιουσίας του να νομοθετηθεί από την Βουλή των Ελλήνων.
Πίσω στη Νέα Υόρκη, με εκτάσεις στο Μάρθας Βίνεγιαρντ και στο Μπέρναντσβιλ, η Τζάκι άρχισε να εργάζεται ως επιμελήτρια βιβλίων και ζούσε χωρίς πολλές κοσμικότητες. Έβγαινε πού και πού για τζόγκινγκ στο Σέντραλ Παρκ, για δείπνο στο Φορ Σίζονς ή συμμετείχε σε κάποιο γκαλά, πολλές φορές στο πλευρό του Βέλγου επενδυτή Μρίς Τέμπλεσμαν, συντρόφου της μέχρι το τέλος οτης ζωής της. Ηγήθηκε της καμπάνιας για τη διάσωση του Γκραντ Σέντραλ Στέισιον με το σύνθημα «αν δεν ενδιαφερθούμε για το παρελθόν μας, δεν μπορούμε να ελπίζουμε για το μέλλον μας» και κέρδισε για άλλη μια φορά τις καρδιές των Νεοϋορκέζων.
Στις 19 Μαΐου του 1994, στα εξήντα τέσσερα χρόνια της, υπέκυψε στον καρκίνο των λεμφαδένων. Θάφτηκε δίπλα στον Πρόεδρο Κένεντι, στο Εθνικό Κοιμητήριο Άρλινγκτον. Σχεδόν ό,τι ειπώθηκε για εκείνη ήταν εικασίες ή φήμες. Η ίδια δεν έδωσε ποτέ συνέντευξη για το παρελθόν της – η τελευταία της ήταν το 1967.
Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΚΕΝΝΕΝΤΥ
Στις 22 Νοεμβρίου 1963 στις 12.30 μ.μ. κεντρική ώρα Αμερικής, ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Τζον Κένεντι δολοφονήθηκε στο Ντάλας της Πολιτείας του Τέξας ενώ κατευθυνόταν μέσα σε μια ανοιχτή λιμουζίνα από το αεροδρόμιο του Love Field στην εμπορική αγορά του Ντάλας, όπου σκόπευε να εκφωνήσει ομιλία περί την εθνική ασφάλεια της χώρας του.
Η επίσημη πλευρά μίλησε για τρεις σφαίρες που ρίχτηκαν κατά του Αμερικανού προέδρου. Αλλά η επίσημη εκδοχή αμφισβητείται σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Ο Κένεντι μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο «Parkland» του Ντάλας, όπου οι γιατροί ανήγγειλαν το θάνατό του στις 13.00. Ο αντιπρόεδρος Τζόνσον έφτασε στο νοσοκομείο περίπου είκοσι λεπτά πριν από την αναγγελία του θανάτου του Κένεντι. Στις 13.40 αναχώρησε από το νοσοκομείο για την αεροπορική βάση του Love Field, όπου στις 14.38 με μεγάλη ταχύτητα κάλυψε το κενό εξουσίας ορκιζόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ και αμέσως έφυγε αεροπορικώς για την Ουάσιγκτον. Με την ίδια ταχύτητα ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ άλλαξε αποφασιστικά την πολιτική του προκατόχου του για το Βιετνάμ. Στις 24 Νοεμβρίου 1963 ο Τζόνσον τηλεγράφησε στον Αμερικανό πρεσβευτή στη Σαϊγκόν ότι «επιθυμούσε να κερδίσει τον πόλεμο» στο Βιετνάμ, δίνοντας «προτεραιότητα στις στρατιωτικές επιχειρήσεις» αντί στις «αποκαλούμενες» κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. «Να κερδίσουμε τον πόλεμο. Αυτό ήταν το μήνυμα» του νέου πρόεδρου, παρατήρησε ο Ρόμπερτ Μακναμάρα, δύο μόλις μέρες μετά την επίσημη ανάληψη των καθηκόντων του.
Στις 26 Νοεμβρίου ο Τζόνσον ενέκρινε το σχέδιο της CIA και των ειδικών δυνάμεων του Νότιου Βιετνάμ «για τη μυστική δράση εναντίον του Βόρειου Βιετνάμ», που έλαβε αργότερα την κωδική ονομασία Επιχειρησιακό Σχέδιο 34Α. «Ο πρόεδρος Τζόνσον προσέγγισε το Βιετνάμ διαφορετικά απ’ ό,τι ο προκάτοχός του» αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, σχολίασε ο τότε υπουργός Αμυνας Ρ. Μακναμάρα. Ο Τζόνσον προσκάλεσε τον Μακναμάρα σε μια συνομιλία σχετικά με το Βιετνάμ. «Μου έκανε ολόκληρη διάλεξη -γράφει ο Μακναμάρα- ήταν πεπεισμένος ότι η αμερικανική κυβέρνηση δεν έκανε όλα όσα θα έπρεπε» για το Βιετνάμ.1 Οι αιχμές για τον JFK ήταν προφανείς. Ενα ανάλογο κλίμα δυσαρέσκειας και αγανάκτησης επικρατούσε και στους κόλπους της CIA για τον πρόεδρο Κένεντι, μετά την αποτυχία της απόβασης στον Κόλπο των Χοίρων στην Κούβα.
Το δυσμενές κλίμα κατά του JFK περιγράφει ανάγλυφα στις αναμνήσεις του, που δημοσιεύτηκαν στα τέλη του 20ού αιώνα, ο Ρίτσαρντ Μπίσελ, υπεύθυνος μυστικών επιχειρήσεων της CIA, που είχε αναλάβει στο όνομα της υπηρεσίας την οργάνωση και εκτέλεση του μυστικού σχεδίου απόβασης αντικαστρικών δυνάμεων στην Κούβα. Μάλιστα ο Μπίσελ ενώπιον του τότε αρχηγού της CIA Τζον ΜακΚόουν μίλησε σε συνάθροιση εκπροσώπων της υπηρεσίας απ’ όλη την Απω Ανατολή για την αποτυχημένη απόβαση στον Κόλπο των Χοίρων. Εκείνο που θυμόταν ο Μπίσελ ήταν ότι μετά την ομιλία του αρκετοί σχολιαστές αρέσκονταν να επιρρίπτουν την ευθύνη της αποτυχίας της απόβασης στην απόφαση του JFK ν’ ακυρώσει την τελευταία στιγμή την αμερικανική αεροπορική επιδρομή που προβλεπόταν στο σχέδιο για την ανατροπή του Κάστρο.
Ο πρόεδρος Κένεντι εθεωρείτο από σημαντική μερίδα του αμερικανικού ηγετικού πυρήνα ως ένας κατευναστής και όχι συνεπώς μαχητής του Ψυχρού Πολέμου απέναντι στην ΕΣΣΔ και τους φίλους της. Ως ένοχος της δολοφονίας του JFK θεωρήθηκε ο Λι Χάρβεϊ Οσβαλντ, που συνελήφθη σχεδόν αμέσως και στις 24 Νοεμβρίου εκτελέστηκε από έναν άνθρωπο του υποκόσμου, τον Τζακ Ρουμπινστάιν, ενώ εξελισσόταν η διαδικασία μεταφοράς του από την αστυνομία του Ντάλας σε φυλακή κρατουμένων. Mια μεγάλη δημοσιογραφική έρευνα με θέμα την δολοφονία του Τζον Κένεντι παρουσιάζει ο πρώην δημοσιογραφος της Washington Post, Jefferson Morley στον ιστότοπο JFK FACTS.
Ο Morley φιλοξενεί στην ιστοσελίδα του κάποια από τα πιο αποκαλυπτικά ντοκιμαντέρ για την συνομωσία πίσω από την δολοφονία-στις 22 Νοεμβρίου του 1963 στο Τέξας-, του πιο δημοφιλούς προέδρου στην ιστορία της Αμερικής.
Ο Αναστάσης Βιστωνίτης σε ένα παλαιότερο αφιέρωμα του BHMAGAZINO θα έρριχνε τους προβολείς στο σκοτεινό πρόσωπο του μαφιόζου Carlos Marcello σαν τον άνθρωπο που βρίσκεται πίσω από την δολοφονία του. «Μην το ψάχνεις. Τον Κένεντι τον έφαγε ο “Μικρούλης”» μου είπε ο Μεξικανός με τον οποίο συζητούσα στο μπαρ ενός ξενοδοχείου της Νέας Ορλεάνης. Ηταν τέλος Φεβρουαρίου του 1984 και είχα κατεβεί στην πόλη από τη Νέα Υόρκη για να παρακολουθήσω το διάσημο καρναβάλι της, το Mardi Gras. «Ποιος ήταν ο “Μικρούλης”;» τον ρώτησα. Γέλασε. «Δεν ήταν. Είναι. Ζει και βρίσκεται στη φυλακή, από όπου διευθύνει την αυτοκρατορία του. Λέγεται Κάρλος Μαρτσέλο, το αφεντικό της μαφίας εδώ. Τον αποκαλούν “Μικρούλη” γιατί έχει ύψος 1,57 μ. Οι μαφιόζοι βρίσκουν τα πιο έξυπνα παρατσούκλια» είπε. Δεν τον είχα ξανακούσει ως τότε. Οπως οι πιο πολλοί, πίστευα πως οι μεγάλοι νονοί βρίσκονταν στο Σικάγο και στη Νέα Υόρκη. Οσο για τον Κένεντι, λίγοι είχαν πειστεί από το πολυσέλιδο πόρισμα της Επιτροπής Γουόρεν το 1964 πως τον είχε δολοφονήσει ο Λι Χάρβεϊ Οσβαλντ και ακόμη λιγότεροι ότι ο τελευταίος είχε ενεργήσει μόνος του.
Πώς ήταν δυνατόν ένας άνθρωπος που δεν ήταν καλός σκοπευτής να ρίξει τρεις σφαίρες μέσα σε δέκα δευτερόλεπτα και να πετύχουν και οι τρεις τον στόχο; Κάποιοι αυτόπτες μάλιστα είπαν ότι άκουσαν και τέταρτο πυροβολισμό. Στο μεταξύ, είχαν αναπτυχθεί τόσα σενάρια, που κανείς δεν ήξερε τι να πιστέψει: ότι πίσω από τη δολοφονία του κρύβονταν οι μυστικές υπηρεσίες, ότι τον έφαγαν οι Σοβιετικοί, ότι ήταν αναμεμειγμένος στην υπόθεση και ο αντιπρόεδρος Τζόνσον, ότι τον δολοφόνησαν κουβανοί αντιφρονούντες και άλλα παρόμοια. Βιβλία, άρθρα και ρεπορτάζ ακόμη και σήμερα προστίθενται συνεχώς διευρύνοντας το χάος των υποθέσεων.
Δεν υπάρχει άλλος αμερικανός πρόεδρος για τον οποίο να έχουν γραφτεί 40.000 βιβλία. Και παρά ταύτα, 50 χρόνια μετά τη δολοφονία του, το τι ακριβώς συνέβη εκείνη την 22α Νοεμβρίου 1963 στο Ντάλας του Τέξας δεν το γνωρίζουμε. Θυμόμαστε μόνο τη στιγμή, όπως αποτυπώθηκε στο σελιλόιντ και στο βίντεο, που μέσα στην ανοιχτή προεδρική λιμουζίνα στην οποία επιβαίνει με τη σύζυγό του Τζάκι δίπλα του, ο Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι δέχεται τρεις σφαίρες (τη μοιραία στο κεφάλι) ενός ελεύθερου σκοπευτή – ή μήπως περισσότερων; – και πεθαίνει ακαριαία.
«Η συνωμοσία είναι τώρα η αληθινή πίστη» έγραφε ο Ντον ΝτεΛίλο στο δοκίμιό του με τίτλο «Αμερικανικό αίμα: Ενα ταξίδι στον λαβύρινθο του Ντάλας και του JFK», που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 1983 στο περιοδικό «Rolling Stone» και εξετάζει τις ψυχολογικές και κοινωνικές παρενέργειες της δολοφονίας. Και αυτό παρά το γεγονός ότι, όπως λέει, οι Αμερικανοί έχουν την τάση να πιστεύουν πως ένας πιστολάς ενεργεί μόνος του, πως είναι μια σκιά που απειλεί την κοινωνία – αναγνωρίσιμη ωστόσο. Αλλά φυσικά η δολοφονία δεν αφορούσε μόνο τον ψυχισμό. Γι’ αυτό και ο ίδιος, πέντε χρόνια αργότερα, στον «Ζυγό», ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματά του, μας έδωσε το πορτρέτο ενός δικού του Οσβαλντ με τρόπο ανεπανάληπτο: ήταν το μαύρο πρόβατο που οι πεποιθήσεις του δεν του επέτρεψαν να ενταχθεί στην αμερικανική κοινωνία και έτσι εύκολα έγινε πιόνι στα χέρια μυστικών πρακτόρων. Ο μύθος λειτουργεί στο συλλογικό υποσυνείδητο αποτελεσματικότερα από την αλήθεια και ακόμη περισσότερο όταν οι εκδοχές της δεν παρουσιάζονται πειστικές.
Εναν χρόνο μετά την επίσκεψή μου στη Νέα Ορλεάνη, ο «Μικρούλης» φέρεται να είπε στη φυλακή, στον πληροφοριοδότη που είχε φυτέψει εκεί το FBI: «Ναι, κατάφερα να σκοτωθεί ένας γιος σκύλας. Πολύ χαίρομαι. Λυπάμαι που δεν μπορούσα να το κάνω ο ίδιος». Το 2009 κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ ένα βιβλίο το οποίο παρουσίαζε νεότερα στοιχεία από τις εκθέσεις του FBI, που περιέχονται στα Εθνικά Αρχεία, όπου αμφισβητείται η εκδοχή της Επιτροπής Γουόρεν για τη δολοφονία του Κένεντι και ενισχύεται το σενάριο πως τον Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι τον δολοφόνησε η μαφία και πως αρχιτέκτονας του σχεδίου ήταν ο νονός της Νέας Ορλεάνης Κάρλος Μαρτσέλο. Το βιβλίο έχει τίτλο «Legacy of Secrecy: The Long Shadow of the JFΚ Assassination» (Η κληρονομιά της μυστικότητας: Η μακρά σκιά στη δολοφονία του Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι) και συγγραφείς του είναι οι Λαμάρ Γουόλντρον και Τομ Χάρτμαν.
Την επόμενη χρονιά ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο αποφάσισε να γυρίσει μια ταινία βασισμένη στο εν λόγω βιβλίο, στην οποία θα πρωταγωνιστεί μαζί με τον Ρόμπερτ Ντε Νίρο (ο τελευταίος στον ρόλο του Κάρλος Μαρτσέλο). Για άγνωστους λόγους, σήμερα, τρία χρόνια μετά, η ταινία δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Ποιο είναι το σκεπτικό των συγγραφέων; Ο Τζον Κένεντι και ο αδελφός του Ρόμπερτ είχαν κηρύξει αδυσώπητο πόλεμο εναντίον του οργανωμένου εγκλήματος. Τα αφεντικά της μαφίας είχαν θορυβηθεί. Ο πρόεδρος έπρεπε να φύγει από τη μέση, καθ’ ότι, σύμφωνα με τον Μαρτσέλο, ο σκύλος (δηλαδή ο πρόεδρος) ακόμη και αν του κόψεις την ουρά (ουρά είναι ο αδελφός του, Ρόμπερτ, γενικός εισαγγελέας τότε), εξακολουθεί να δαγκώνει. Αν το οργανωμένο έγκλημα δεν αντιδρούσε αποτελεσματικά, τότε οι νονοί του ή θα έμπαιναν στη φυλακή ή θα είχαν απελαθεί, όπως συνέβη μια φορά με τον Μαρτσέλο, που οι Αρχές τον συνέλαβαν στις 4 Απριλίου 1961, και διά της βίας τον πέρασαν στη Γουατεμάλα. Ομως, δύο εβδομάδες αργότερα, ο «Μικρούλης» είχε επιστρέψει στις ΗΠΑ.
Στο σχέδιο της συνωμοσίας των μαφιόζων εμπλέκονται και οι μυστικές υπηρεσίες, όπως και κουβανοί αυτοεξόριστοι. Τον προηγούμενο χρόνο είχαμε την κρίση των πυραύλων στην Κούβα εξαιτίας της οποίας η ανθρωπότητα βρέθηκε στα πρόθυρα ενός ακόμη Παγκοσμίου Πολέμου. Και πιο μπροστά, την αποτυχημένη επέμβαση στον Κόλπο των Χοίρων, βάσει σχεδίου της CIA που είχε καταρτιστεί επί Αϊζενχάουερ και τέθηκε σε εφαρμογή τους πρώτους μήνες της προεδρίας Κένεντι. Αυτά ήταν αρκετά ώστε ακόμη και ο Λίντον Τζόνσον, που διαδέχθηκε τον JFK, φέρεται να είπε πως κάποιον ρόλο πρέπει να έπαιξε η CIA στη δολοφονία του. Και όμως το παζλ δεν έχει ακόμη συντεθεί. Τι νόημα είχε το ταξίδι του Λι Χάρβεϊ Οσβαλντ στο Mεξικό τη χρονιά της δολοφονίας;
Συναντήθηκε άραγε με τον Κάρλος Mαρτσέλο στη Νέα Ορλεάνη εκείνο το ίδιο έτος, όπως φέρεται να είπε ο νονός; Και ο τελευταίος συναντήθηκε με τον δολοφόνο του Οσβαλντ, Τζακ Ρούμπι, στο Τέξας; Αν ναι, με τι ανταλλάγματα συμφώνησε ο Ρούμπι να δολοφονήσει – και μάλιστα μπροστά στους φωτογράφους και στους δημοσιογράφους – τον Οσβαλντ ξέροντας ότι θα τον συνελάμβαναν; Και άραγε ήταν τυχαίο που ο Ρούμπι έπασχε από καρκίνο του πνεύμονα και ότι θα πέθαινε στη φυλακή λίγους μήνες μετά τη σύλληψή του; Ο παραλογισμός ευνοεί τις θεωρίες συνωμοσίας. Επισήμως συνελήφθη ο δολοφόνος του προέδρου, που δεν δικάστηκε γιατί τον δολοφόνησαν, και ούτε ο δολοφόνος του δολοφόνου δικάστηκε, αφού τον πρόλαβε ο θάνατος.
Πενήντα χρόνια μετά τη δολοφονία ενός προέδρου που έχει αναχθεί σε εθνικό μύθο, τα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα. Και πληθαίνουν από το γεγονός ότι κάποια στοιχεία δεν δόθηκαν τότε στη δημοσιότητα. Είναι λ.χ. βεβαιωμένο πως το FBI ανέκρινε αμέσως μετά τη δολοφονία 12 μέλη της «οικογένειας» του Κάρλος Μαρτσέλο χωρίς αποτέλεσμα. Και από αυτή την απόκρυψη στοιχείων προκύπτει ένα ακόμη πιο δυσάρεστο ερώτημα: Μήπως η οικογένεια Κένεντι ήθελε προκειμένου να αποφευχθούν πολύ πιο δυσάρεστα επακόλουθα να μην προχωρήσει η έρευνα της δολοφονίας σε βάθος; Μήπως τα όποια ίχνη και στοιχεία θα έπρεπε να χαθούν στο βάθος του χρόνου;
FILE – In this Nov. 23, 1963 file photo, Lee Harvey Oswald is led down a corridor of the Dallas police station for another round of questioning in connection with the assassination of U.S, President John F. Kennedy. Oswald, who denied any involvement in the shooting, was formally charged with murder. (AP Photo)
Αν αφήσει κανείς κατά μέρος τη δολοφονία, ποια ήταν η πολιτική συνεισφορά της προεδρίας Κένεντι στη νεότερη Ιστορία των ΗΠΑ; Μια εποχή ανάτασης, λένε οι θαυμαστές. Αλλά και μια περίοδος σοβαρών σφαλμάτων, λένε κάποιοι σημαντικοί και διόλου συντηρητικοί ιστορικοί, όπως, για παράδειγμα, η Μπάρμπαρα Τάκμαν στο βιβλίο της «The Μarch of Folly» (Η παρέλαση της ανοησίας), όπου κριτικάρει αμείλικτα την ανάμειξη των ΗΠΑ στον πόλεμο του Βιετνάμ. Εχουμε πλήθος αφηγήσεων για τον στενό κύκλο των προσώπων-κλειδιών της προεδρίας Κένεντι, αυτών που συνιστούσαν το λεγόμενο «Κάμελοτ του προέδρου», μια ομάδα σύγχρονων ιπποτών με ιδεαλιστικά κίνητρα που ονειρεύονταν και σχεδίαζαν το μέλλον της χώρας και, ως έναν βαθμό, του κόσμου. Οταν ο νεότερος «βασιλιάς Αρθούρος», Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι, δέχθηκε τις σφαίρες στο Ντάλας, το Κάμελοτ που είχε δημιουργήσει στον Λευκό Οίκο μαζί με τον αδελφό του, Ρόμπερτ, θα περνούσε στη σφαίρα των υποθέσεων και των φαντασιώσεων, όπου θα κυριαρχούσε η υπερμεγεθυσμένη σκιά του βασιλιά του.
Ως και τον Σέρλοκ Χολμς (που αν ζούσε τότε θα ήταν 109 ετών) επιστράτευσε ο συγγραφέας Εντμουντ Ομπρεϊ να πάει το 1963 στο Ντάλας προκειμένου να ερευνήσει τη δολοφονία του προέδρου, στο βιβλίο του με τίτλο «Sherlock Holmes in Dallas». Γιατί, όμως, οι μυθιστοριογράφοι να μην επιστρατεύουν τη φαντασία όταν η πραγματικότητα παρουσιάζεται με τόσα πρόσωπα; Το σοκ που προκάλεσε η σκηνή της δολοφονίας στην τηλεόραση, έχοντας παιχθεί τόσες φορές, είναι σήμερα πολύ μικρότερο. Τώρα η τεχνολογία μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερο σοκ κατασκευάζοντας ακόμη και μη πραγματικά γεγονότα. Τότε, όμως, ήταν η πρώτη φορά που ο κόσμος έβλεπε στη μικρή οθόνη τη σκηνή μιας δολοφονίας τη στιγμή που είχε συμβεί και όπως ακριβώς είχε συμβεί.
Τον μύθο του Κένεντι σε μεγάλο βαθμό τον σημάδεψε η δύναμη του Μέσου που λειτούργησε πολλαπλασιαστικά. Οπου, όμως, η μυθολογία αποκτά τέτοια ισχύ, οι ιστορικοί αποχωρούν, λέει η Τζιλ Εϊμπραμσον των «New York Times». Τα σενάρια συνωμοσίας επομένως είναι μέρος της λεγόμενης «κατάρας των Κένεντι». Και πολλά από αυτά δεν θα τα θεωρούσε κανείς παρά ένα είδος εξορκισμών της μεταβιομηχανικής εποχής που εξάπτοντας τη φαντασία προσθέτουν μερικές χιλιάδες σελίδες στη μακρά «βιβλιογραφία» του Κακού. Επιπλέον, δεν θα απασχολούσαν τον υπόλοιπο κόσμο αν δεν αναπτύσσονταν σε μια χώρα όπου τα όσα συμβαίνουν μπορεί να αποβούν καθοριστικά για το μέλλον όλων μας. Ακόμη και στο επίπεδο των πραγματικών επιτευγμάτων, η προεδρία Κένεντι εξυμνείται στη βάση υποθέσεων, δηλαδή τι «θα» έκανε ο Κένεντι αν ζούσε. Τον νόμο λ.χ. που είχε ετοιμάσει για την κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων τον πέρασε ο Λίντον Τζόνσον, ένας πρόεδρος ο οποίος υπήρξε σχεδόν όσο αντιπαθής και ο Ρίτσαρντ Νίξον που τον διαδέχθηκε.
Ουδείς μας βεβαιώνει ότι αν ζούσε ο Κένεντι θα είχε αποφευχθεί η κλιμάκωση του πολέμου στο Βιετνάμ, αφού αυτός έστειλε εκεί το πρώτο αμερικανικό εκστρατευτικό σώμα. Ο Χρουστσόφ γράφει στα «Απομνημονεύματά» του πως λυπήθηκε πολύ όταν έμαθε τον θάνατό του, αλλά είναι σαν να γράφει για έναν άνθρωπο που υπήρξε θύμα «κακών συμβούλων», πολύ νέος και άπειρος για να ηγηθεί μιας υπερδύναμης και να πάρει μόνος του τις σωστές αποφάσεις. Οσο για τις ερωτικές περιπέτειες του προέδρου, για τις οποίες κυκλοφορούν τόσες πικάντικες ιστορίες, με πρώτη και καλύτερη τη σχέση του με το είδωλο του σεξ Μέριλιν Μονρόε, λειτουργούν ως πέπλο απόκρυψης του ότι ο πρόεδρος είχε σοβαρά προβλήματα υγείας. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η οικογένεια Κένεντι στις ΗΠΑ συνδέεται με μια σχολή πολιτικής σκέψης που και σήμερα είναι κυρίαρχη στην Ανατολική Ακτή, αλλά η πρακτική αποτίμηση μιας προεδρίας είναι κάτι το εντελώς διαφορετικό.
Ας προστεθεί πως, μολονότι ο Τζον και ο Ρόμπερτ Κένεντι ήταν άτομα υψηλής καλλιέργειας, οι σχέσεις τους με τους συγγραφείς και τους δημοσιογράφους δεν ήταν ανέφελες. Τόσο ο Ρόμπερτ Κένεντι όσο και η Τζάκι, αν ένα βιβλίο που αφορούσε την οικογένεια έγραφε πράγματα που δεν τους άρεσαν, ήταν ιδιαίτερα σκληροί με τους συγγραφείς τους. Και κρίνοντας κανείς από το πώς λειτουργούσαν τότε τα ΜΜΕ (όταν δεν υπήρχε Διαδίκτυο), ο έλεγχος των πληροφοριών μέσω προσωπικών πιέσεων ήταν πολύ πιο εύκολος. Η οικογένεια Κένεντι ενδιαφερόταν εξαιρετικά για το δημόσιο προφίλ της. Πολλοί σήμερα υποστηρίζουν – και βάσιμα – πως τις εκλογές ο Κένεντι το 1960 τις κέρδισε επειδή επικράτησε του αντιπάλου του, Ρίτσαρντ Νίξον, στην τηλεοπτική τους αναμέτρηση.
Ηξερε να χειρίζεται άριστα το μέσον – πιθανόν ήταν ο πρώτος που είχε καταλάβει τη σημασία του. Και το συναίσθημα φυσικά. Στο εξαιρετικό πολιτικό του ρεπορτάζ με τίτλο «Superman Comes to the Supermarket» (Ο Σούπερμαν έρχεται στο σουπερμάρκετ), ο Νόρμαν Μέιλερ ορίζει την προσωπικότητα του Κένεντι ως«αινιγματική», που διαθέτει την «ψυχρή χάρη» ενός μποξέρ όταν κινείται πάνω στο ρινγκ. Το γεγονός ότι η προσωπικότητα αυτή και σήμερα ακόμη φαίνεται ότι δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί, τον δικαιώνει. Για τους Κένεντι ο ιστορικός προορισμός ήταν το μείζον. Η ιστορία λοιπόν θα έπρεπε να γράφεται κατά τις επιθυμίες τους. Ακόμη και ο Γουίλιαμ Μάντσεστερ, που τον επέλεξαν να γράψει λίγες εβδομάδες μετά τη δολοφονία την επίσημη εκδοχή της, είχε προβλήματα.
Το βιβλίο του έχει τίτλο «The Death of a President» (Ο θάνατος ενός προέδρου). Το 1962 είχε προηγηθεί ένα άλλο, μια αγιογραφία περίπου, με τίτλο «Portrait of a President» (Πορτρέτο ενός προέδρου). Κατά σύμπτωση – ή κατά σύσταση του Κάρλος Μαρτσέλο; –, αυτό το τελευταίο είχε δανειστεί από τη δημόσια βιβλιοθήκη της Νέας Ορλεάνης, όπως αποδείχθηκε από τα στοιχεία της βιβλιοθήκης, ο Λι Χάρβεϊ Οσβαλντ λίγους μήνες πριν από τη δολοφονία. Ο Μάντσεστερ είχε πάρει δύο συνεντεύξεις διάρκειας πέντε ωρών από την Τζάκι Κένεντι. Το περιεχόμενό τους δεν έχει αποκαλυφθεί, σύμφωνα, όμως, με τα όσα έχουν διαρρεύσει, ο Μάντσεστερ κατάφερε να αποσπάσει από την Τζάκι ορισμένες πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες που φωτίζουν την προσωπικότητα του Κένεντι και τη ζωή στον Λευκό Οίκο. Η οικογένεια, ωστόσο, κρατά τις κασέτες στη Βιβλιοθήκη Κένεντι, όπου θα παραμείνουν σφραγισμένες ως το 2067. Το αν ως τότε θα λυθεί το μυστήριο της δολοφονίας του προέδρου παραμένει στο επίπεδο των υποθέσεων προέδρου παραμένει στο επίπεδο των υποθέσεων.
