Χρυσός! Παραδοσιακά, θεωρείται το κατ’ εξοχήν καταφύγιο αποφυγής κινδύνου. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, όταν οι άνθρωποι ένιωθαν ανασφάλεια για το μέλλον μετέτρεπαν την περιουσία τους σε χρυσά νομίσματα ή σε ράβδους χρυσού, καθώς αφενός διατηρούσαν αμείωτη την αγοραστική τους δύναμη και αφετέρου ήταν σχετικά εύκολο να μεταφερθούν ή να αποθηκευθούν. Ο χρυσός, πέρα από τον καθαρά χρηστικό ρόλο του στην παραγωγή κοσμημάτων και στη βιομηχανία έχει σημαντικό ρόλο και ως μέσο συναλλαγής. Ακόμα και σήμερα, η επένδυση σε χρυσές λίρες, ή Krugerrand της Νότιας Αφρικής, τα οποία περιέχουν ακριβώς μία ουγγιά χρυσού (περίπου 28,35 γραμμάρια) είναι μία μάλλον περιθωριακή επένδυση, λόγω της χαμηλής ρευστότητας και του υψηλού κόστους αποθήκευσης και φύλαξης. Γιατί όμως ο κόσμος συνεχίζει να αγοράζει Krugerrand και γιατί είναι το δημοφιλέστερο χρυσό νόμισμα στον κόσμο για 50 ακριβώς χρόνια;
Τη δεκαετία του ’60, η ετήσια εξόρυξη χρυσού από τα κρατικά χρυσορυχεία της Νότιας Αφρικής ισοδυναμούσε με το 70% της παγκόσμιας εξόρυξης. Παρ’ όλα αυτά, για να αντιμετωπιστεί το τέλος του «Χρυσού Κανόνα», κυρίως από το 1973 και μετά όταν η αμερικανική κυβέρνηση εγκατέλειψε οριστικά τη μετατρεψιμότητα του αμερικανικού νομίσματος σε χρυσό, απελευθερώνοντας πλήρως την αξία του, οι Νοτιαφρικανοί αναζήτησαν αμέσως έναν τρόπο για να κρατήσουν τον χρυσό τους στην αγορά. Έτσι, από το 1967 ακόμα, είχαν δημιουργήσει τα krugerrands, τα πρώτα νομίσματα στον κόσμο που περιείχαν χρυσό 22 καρατίων, βάρους περίπου μιας ουγγιάς. Ουσιαστικά, το krugerrand είναι κατά 91.67% καθαρός χρυσός. Το υπόλοιπο υλικό του κράματος περιέχει χαλκό, μια σύσταση που δίνει στο νόμισμα αυτή την ευδιάκριτη πορτοκαλί λάμψη και το κάνει πιο σκληρό σε αντοχή, σε σχέση με άλλα χρυσά νομίσματα και πιο ανθεκτικό στις κακουχίες.
Το krugerrand σαν νόμισμα δεν έχει συγκεκριμένο αντίτιμο αλλά η αξία του μεταβάλλεται ανάλογα με την τιμή που έχει ο χρυσός τη συγκεκριμένη στιγμή της συναλλαγής. Η μαζική παραγωγή αυτών των νομισμάτων, της μίας ουγγιάς, ξεκίνησε το 1970, ενώ τρεις ακόμα εκδόσεις, της μισής, του ενός τετάρτου και του 1/10 της ουγγιάς krugerrands βγήκαν στην αγορά το 1980. Παρ’ όλα αυτά, υπήρξε εποχή που η κατοχή krugerrand δεν ήταν νόμιμη…
Το όνομα krugerrand δόθηκε στο νόμισμα το 1967 και αποτελεί το συνθετικό των ονομάτων Rand, του επίσημου νομίσματος της χώρας και του Paul Kruger, μιας ιστορικής και ιδιαιτέρως αμφιλεγόμενης προσωπικότητας που διετέλεσε στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης των Boer (οι απόγονοι των ολλανδόφωνων εποίκων) και για 13 χρόνια πρόεδρος της τρίτης Νοτιοαφρικανικής Δημοκρατίας από το 1883 έως το 1900. Δική του άλλωστε είναι η μορφή που εικονίζεται στην πίσω πλευρά του νομίσματος ενώ στην μπροστινή υπάρχει χαραγμένη μια μικρή αντιλόπη, η λεγόμενη Springbok, ένα από τα εθνικά σύμβολα της αφρικανικής χώρας. Την δεκαετία του ’70, οι δραματικές ανακατάξεις στην αγορά χρυσού, ανέδειξαν το krugerrand σε Νο1 επιλογή για επενδυτές που ήθελαν να αγοράσουν και να αποθηκεύσουν χρυσό.
Άλλωστε δεν υπήρχε καλύτερος τρόπος. Ήταν ένα μικρό νόμισμα διαστάσεων 32.77 και πάχους μόλις 2.84 χιλιοστών που θα μπορούσε να αποθηκευτεί εύκολα σε χρηματοκιβώτια και θυρίδες και έκανε λιγότερο εντύπωση από τις ράβδους χρυσού.
Το διάστημα 1974-1985 υπολογίζεται ότι περισσότερα από 22 εκατομμύρια krugerrands «μπήκαν» μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ στα τέλη της δεκαετίας του ’80 η κατοχή τους ήταν παράνομη, εξαιτίας του μποϋκοτάζ που επιβλήθηκε στη Νότια Αφρική για το καθεστώς του Apartheid. Και ήταν ακριβώς αυτή η σύνδεση του νομίσματος με το ρατσιστικό καθεστώς της Νοτίου Αφρικής που προσέδωσε στο krugerrand έναν ιδιαίτερα «σκοτεινό» χαρακτήρα, τοποθετώντάς το συνήθως μέσα στις πιο διάσημες συνωμοσιολογικές λίστες. Στην πραγματικότητα, η αγορά ενός krugerrand ενίσχυε τα κρατικά χρυσορυχεία της χώρας, που απασχολούσαν μαύρους κάτω από άθλιες και εξευτελιστικές συνθήκες και έτσι η κατοχή του αποτελούσε «μυστικό» που σπανίως αποκαλυπτόταν.
Το 1994, μετά την πτώση του καθεστώτος του Apartheid και τη νίκη στις εκλογές του Nelson Mandela, το krugerrand μπήκε ξανά επισήμως στην αγορά αλλά οι πωλήσεις του μειώθηκαν εξαιρετικά, καθώς το ενδιαφέρον για αγορά χρυσού περιορίστηκε στο ελάχιστο. Σήμερα, 50 χρόνια ακριβώς μετά τα πρώτα δείγματα krugerrand από το Rand Refinery, ένα από τα μεγαλύτερα χυτήρια χρυσού παγκοσμίως, λίγο έξω από τα περίχωρα του Γιοχάνεσμπουργκ, η Γερμανία φέρεται να είναι η χώρα στην οποία εξάγονται τα περισσότερα νομίσματα, καθώς το 2016 πουλήθηκε περίπου το 30% της παραγωγής, περίπου 1,2 εκατομμύρια νομίσματα. Γιατί όμως ο χρυσός είναι τόσο δημοφιλής στη Γερμανία παραμένει γρίφος ακόμη και για τους ειδικούς. «Υπάρχει ιστορικά μια δυσπιστία απέναντι στα χαρτονομίσματα», εκτιμά ο διευθυντής μάρκετινγκ της Rand Refinery. Η οικονομική και ευρωπαϊκή κρίση μάλλον ενέτειναν αυτή τη δυσπιστία: «Τον χρυσό μπορείς να το αγγίξεις. Είναι ανεξάρτητος από κεντρικές τράπεζες και υπολογιστές».
