Σχεδόν τρεις δεκαετίες έχουν περάσει μετά το λουκέτο στην Pan American Airways και η θρυλική αεροπορική εταιρεία συνεχίζει να μνημονεύεται για το φημισμένο λογότυπο της μπλε σφαίρας και τις στολές ναυτικού τύπου στα πληρώματα της, που έγιναν σύμβολο πολυτέλειας κατά τη λεγόμενη «Χρυσή Εποχή του Ταξιδιού».
Τη δεκαετία του ΄60 ήταν η μεγαλύτερη και αναμφισβήτητα η πιο επιτυχημένη χάρη στους σύγχρονους στόλους και τα εμπορικά υπερατλαντικά ταξίδια της που έφεραν πραγματική επανάσταση στη βιομηχανία.
Η άνοδος της Pan Am έγινε σε μια εποχή που το ταξίδι με αεροπλάνο ήταν ένα επίσημο γεγονός ή ακόμη και ένα λαμπερό πάρτι στον ουρανό.
Εκτός από την πρωτοπορία στη σύγχρονη βιομηχανία των αεροπορικών ταξιδιών, η Pan Am έγινε διάσημη και για τις ιπτάμενες συνοδούς της, που από τότε αναφέρονταν ως αεροσυνοδοί, οι οποίες είχαν εκπαιδευτεί να παρέχουν κορυφαίες υπηρεσίες στο αεροσκάφος.
«Ζητούνται αεροσυνοδοί για να κατακτήσουν τον κόσμο», έγραφε μία από τις πολλές διαφημίσει της εταιρείας που δημοσιεύτηκε το 1967 και ακριβώς αυτό ζητούσαν οι ιδιοκτήτες της.
Η παγκοσμίως διάσημη αεροπορική εταιρεία προσέφερε σε νέες, ανύπαντρες -και κυρίως λευκές- γυναίκες την ευκαιρία να γυρίσουν τον κόσμο και να εξερευνήσουν ξένους πολιτισμούς, τη νυχτερινή ζωή σε εξωτικές πόλεις αλλά και για σεξουαλικές συναντήσεις στο εξωτερικό.
Ήταν μια δελεαστική προσφορά για μοντέρνες, νεαρές γυναίκες που λαχταρούσαν κάτι περισσότερο από ένα μεταπτυχιακό, δεν είχαν ακόμα δουλειά μετά το κολέγιο και όπου οι επιλογές σταδιοδρομίας ήταν περιορισμένες ή απλά θα ήταν σε αναμονή για γάμο και οικογένεια.
Η λαμπερή ζωή αυτών των γυναικών περιγράφεται γλαφυρά από τη Julia Cooke, κόρη ενός πρώην μεγαλοστελέχους της Pan Am, στο βιβλίο «Come Fly the World: η ιστορία των γυναικών του Pan-Am», που κυκλοφόρησε στις 2 Μαρτίου.
«Η δουλειά, που έμοιαζε αρχικά σαν ένα λαμπερό παιχνίδι, δεν αφορούσε μόνο τον ρομαντικό έρωτα ή το στεγνό σεξ. Επρόκειτο για πραγματική περιπέτεια και περιείχε επιθυμία για εξερεύνηση και απόκτηση δύναμης. Αν και δεν θα ήταν καθόλου κακό αν ήταν μόνο για το σεξ», γράφει καυστικά η Cooke.
«Οι πιλότοι είχαν ερωμένες σε διάφορα αεροδρόμια. Γιατί όχι και οι αεροσυνοδοί; Υπήρχε ένας μεγάλος, νέος κόσμος εκεί έξω για τις νέες γυναίκες που πληρούσαν τα κριτήρια της αεροπορικής εταιρείας.
Υπήρχαν παιχνίδια μεταξύ αεροσυνοδών για να δουν ποιες θα μπορούσαν να δελεάσουν τους πιο ελκυστικούς άντρες σε ένα τζετ που περνούσε πρώτα από το Χονγκ Κονγκ, μετά είχε προορισμό το Τόκιο και είχε όλες τις προϋποθέσεις να γίνει το τέλειο σκηνικό για μια άγρια νύχτα στην πόλη.
Τόπλες μπαρ, πάρτι γεμάτα ποτά, παιχνίδια με ζάρια ή χορός στον ζεστό νυχτερινό αέρα ήταν συγκινήσεις που αναζητούσαν αρκετές αεροσυνοδοί.
Μία από αυτές καυχιόταν πως έχει πέντε ραντεβού σε μία μέρα στο Χονγκ Κονγκ και μετά πως θα χόρευε μέχρι να αναδυθεί ο ήλιος.
Υπήρχε για παράδειγμα το δέλεαρ της πρωτεύουσας της Λιβερίας, της Μονρόβια, για το πλήρωμα σε μια αφρικανική πτήση: Σαφάρι στο Ναϊρόμπι, μπάντες τζαζ στο Equator Club και πάρτυ ανδρών-γυναικών που δεν θα συναντούσες εύκολα αλλού.
Μετά την αγωνία της προσγείωσης σε ένα αμμώδες αεροδρόμιο ξεχύνονταν μπροστά σου όλες οι υποσχέσεις για το τι θα ακολουθούσε.
Τα πάρτι στο αφρικανικό παραθαλάσσιο σπίτι ενός Άγγλου λογιστή, όπου οκτώ αεροσυνοδοί και ομογενείς πετούσαν τα ρούχα τους για να κολυμπήσουν και μαζί ο φόβος αν κάποιο από τα κορίτσια δεν θα κατάφερνε να γυρίσει πίσω εξαιτίας της παλίρροιας. Υπήρχε ενθουσιασμός και κίνδυνος μαζί που ανέβαζαν την αδρεναλίνη.
Στο Γιοχάνεσμπουργκ, στη Νότια Αφρική, σε κάποιο περιστατικό, σφαίρες διαπέρασαν το αεροπλάνο.
Μάλιστα, όταν πετούσαν έξω από την πρωτεύουσα της Ινδονησίας, τη Τζακάρτα, με έναν Αμερικανό διπλωμάτη στο αεροσκάφος, οι αεροσυνοδοί ήταν ενημερωμένες να μην στέκονται κοντά στην πόρτα.
Στη Δυτική και Κεντρική Αφρική, οι αεροπειρατές είχαν καταλάβει ακόμα και πολιτικά αεροσκάφη ζητώντας λύτρα.
Σε ένα άλλο περιστατικό, ο στρατός της Νιγηρίας είχε καταλάβει το τέλος του διαδρόμου στο Λάγος πυροβολώντας ένα αεροπλάνο που μόλις είχε απογειωθεί, αλλά «σε ελάχιστες αεροσυνοδούς όλα αυτά είχε μπει η ιδέα να τα εγκαταλείψουν και να καταστρέψουν τη διασκέδαση τους».
Υπήρχαν επίσης μεγάλα ξενοδοχεία, εξωτικά φαγητά όπως αποξηραμένο χταπόδι και φύκια στις αγορές των χωριών. Υπήρχε το Taj Mahal στην Άγκρα της Ινδίας και ένας γητευτής φιδιών που υπνώτιζε μια κόμπρα με μια μαγκούστα στο Νέο Δελχί.
Στην Μπανγκόκ, το Siam Intercontinental Hotel είχε έναν μοναδικό ζωολογικό κήπο όπου τα πιθηκάκια καθόταν στον ώμο τους για ώρες.
Ναι, αυτή ήταν η ζωή που αναζητούσαν οι αεροσυνοδοί, σύμφωνα με την συγγραφέα. Όλες πεινούσαν για να δουν τον κόσμο.
Η Pan Am ήταν τότε η μοναδική διεθνής αεροπορική εταιρεία των ΗΠΑ και όταν οι πόρτες άνοιγαν μετά από μια πτήση, οι σκάλες κατέβαιναν και άγγιζαν το χώμα μίας εντελώς νέας χώρας.
Ήταν η πρώτη και μοναδική εμπορική αεροπορική εταιρεία που ταξίδευε σε όλο τον κόσμο για δεκαετίες και «η αμερικανική σημαία για όλες τις κρατικές αποστολές, ενώ ήταν και το “μακρύ χέρι” της αμερικάνικης κυβέρνησης. Μάλιστα, υπήρχε σε κάποιες χώρες ακόμα και πριν τη Coca-Cola», δήλωσε με χιούμορ ένας αξιωματικός της CIA στη συγγραφέα.
Με το δρομολόγιο Νέα Υόρκη-Παρίσι της Pan Am και με την αγορά ενός αεροσκάφους Boeing 707 είχε ξεκινήσει τον Οκτώβριο του 1958 η πρώτη εποχή των διεθνών αερομεταφορών για τις ΗΠΑ.
Μέχρι το 1966, το Boeing 747 προστέθηκε στο στόλο, αφού ο πόλεμος στο Βιετνάμ είχε προσφέρει ιδιαιτέρως επικερδείς κρατικές συμβάσεις.
Μία από τις τρεις αεροσυνοδούς στις οποίες πήρε συνέντευξη η συγγραφέας πιστεύει σήμερα ότι «το να πετούσες τότε με την Pan Am ήταν τιμή ως Αμερικανίδα. Ήταν η καλύτερη δουλειά στον κόσμο με έναν μισθό που δεν μπορούσε να περνά απαρατήρητος». Μάλιστα, όπως λέει η ίδια, είχε αγνοήσει και τους γονείς της για τη δουλειά ακόμα και όταν είπαν πως είχαν πληρώσει για 4 χρόνια φοίτησης σε κολέγιο.
Μεταξύ των προνομίων περιλαμβάνονταν πλήρης ασφάλιση, δωρεάν αεροπορικά ταξίδια και διακοπές, επιδόματα, μαζί με χειμερινό μαύρισμα, ψώνια στην Ιταλία και το Παρίσι, για κοσμήματα στη Βηρυτό, για ένα μαργαριταρένιο κολιέ στο Χονγκ Κονγκ ή για ψηλές μπότες μέχρι το γόνατο στο Τόκιο.
Από την άλλη, η πρόσληψη είχε αυστηρές προϋποθέσεις που περιελάμβαναν κολεγιακή εκπαίδευση, ηλικίες 21-27, ύψος από 1.60 μ. έως 1.75, συμμετρικά χαρακτηριστικά προσώπου, καθαρό δέρμα, μαλλιά πάνω από τον ώμο ή τραβηγμένα πίσω στον αυχένα, όπως επίσης θηλυκότητα και λεπτοί τρόποι που έφταναν λίγο πριν το σημείο της ένδειξης για σεξουαλική διαθεσιμότητα.
Ανεπιθύμητα ήταν τα στρογγυλά πρόσωπα, τα στενά μάτια, οι ουλές, όσες είχαν πρόβλημα στα μάτια και θα έπρεπε να φορούν γυαλιά και βέβαια οι παντρεμένες καθώς επρόκειτο για μία ταχέως αναπτυσσόμενη βιομηχανία που εξυμνούσε τη νεότητα και την ομορφιά.
Επίσης, η ευγένεια και η διπλωματία ήταν το κλειδί, ενώ επίσης οι γυναίκες έπρεπε να ξέρουν να προετοιμάζουν μία αφράτη ομελέτα ή να σερβίρουν ένα εξαιρετικό dry Μαρτίνι.
Τα μαθήματα περιποίησης τους περιελάμβαναν τη χρήση του κραγιόν για ένα «πιο όμορφο χαμόγελο», απαιτούνταν η σωστή στάση του σώματος, η γνώση στις τεχνικές περιποίησης του δέρματος, η καλή χρήση του μακιγιάζ όπως και η σωστή κόμμωση.
Οποιαδήποτε αλλαγή στην εμφάνιση απαιτούσε έγκριση από τη διοίκηση και υπήρχαν έλεγχοι κάθε έξι μήνες. Οι πρώτες στολές ήταν μια φούστα που έπεφτε δυόμισι εκατοστά κάτω από το γόνατο και από πάνω υπήρχε μια λευκή μπλούζα που ήταν καλά φορεμένη ώστε να μην κάνει ζάρες.
Επίσης, υπήρχε ένα κομψό μπλε καπέλο με άσπρες σωληνώσεις, ένα σακάκι που έμοιαζε με κοστούμι μεγαλοστελεχών της εποχής, μια τετράγωνη μπλε τσάντα ώμου και μπλε ψηλά τακούνια.
Η αναγκαία εκπαίδευση πρώτων βοηθειών ήταν υποχρεωτική, καθώς και η ικανότητα ελέγχου της καμπίνας και των επιβατών σε περίπτωση που ξεσπούσε μία βίαια επίθεση στο αεροδρόμιο που θα προσγειώνονταν το αεροπλάνο.
Με την άφιξη της δεύτερης γενιάς των αεροσκαφών, στα μέσα της δεκαετίας του ’60 και την προσθήκη των 747 της Boeing στους στόλους των αεροπορικών εταιρειών, ο τουρισμός σε ξένες πόλεις αυξήθηκε κατά σχεδόν 200%.
Οι Frank Sinatra και Brigitte Bardot σύχναζαν στη Βηρυτό, έτσι όλες οι μεγάλες αεροπορικές εταιρείες την εντάξαν στα δρομολόγια τους δίνοντάς της τον τίτλο «της πόλης που φτιάχτηκε από τις αερομεταφορές».
Την ίδια εποχή, τα κανάλια της Μπανγκόκ μετατράπηκαν σε δρόμους και πλημμύρισαν από Toyota και Buick καθώς τα αεροπορικά ταξίδια αύξησαν τον τουρισμό στη μεγαλούπολη της ΚΑ Ασίας κατά έξι φορές.
Ωστόσο, στις αρχές της δεκαετίας του ’70 ξεκίνησε να ξεθωριάζει η ιδέα ότι τα αεροσκάφη ήταν «παιδότοποι του αέρα». Πλέον η διάθεση για ερωτικές περιπέτειες ξεκίνησε να υπονομεύεται από ιστορίες αεροσυνοδών που μιλούσαν ακόμα και για σεξουαλική εκμετάλλευση.
Οι αεροσυνοδοί της Southwest Airlines φορούσαν πλέον κόκκινα ζεστά παντελόνια και λευκές μπότες go-go ενώ περπατούσαν στα αεροδρόμια ανάμεσα σε πτήσεις όπου σερβίρονταν «φίλτρα αγάπης» και «κουλουράκια αγάπης» παρά ποτά και σνακ.
Τα μαύρα παντελόνια βινυλίου θα μπορούσαν πλέον να φοριούνται κάτω από τα μίνι φορέματά τους, ενώ πλεκτά ζέρσεϊ ήταν κολλητά με το σώμα. Οι αεροσυνοδοί έγιναν ξαφνικά βαμπίρ. Τα πάντα άλλαξαν σχεδόν εν μία νυκτί.
Pan Am Historical Foundation Collection
Αξίζει να σημειώσουμε ότι σήμερα παραβλέπεται ο δραματικός ρόλος που έπαιξε η Pan Am και οι αεροσυνοδοί της στον πόλεμο του Βιετνάμ. Το 1966, το αμερικανικό Υπουργείο Άμυνας, ίδρυσε το πρόγραμμα Έρευνας και Ανάπτυξης, έναν «τούνελ προς τον παράδεισο» που έστειλε χιλιάδες στρατιώτες που πολεμούσαν για 12 μήνες στην Ασία σε διακοπές πέντε ημερών και ανάρρωση.
Η Pan Am πέταξε 1.800 από αυτούς από το Βιετνάμ στο Χονγκ Κονγκ και πίσω, μαζί με 1.200 στο Τόκιο και πίσω με εισιτήριο μόλις ένα δολάριο.
Κάθε αεροσυνοδός σε πτήση στο Βιετνάμ είχε μαζί της χαρτιά που την χαρακτήριζαν ως δεύτερη υπολοχαγό στις ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ.
Μετέφεραν επίσης τα δικαιώματα τους στη Γενεύη, καθώς έτσι θα εξασφαλίζονταν πως θα ήταν αιχμάλωτη πολέμου εάν συλλαμβάνονταν από τις εχθρικές δυνάμεις.
Pan Am Historical Foundation Collection
Επίσης, λίγες αεροσυνοδοί αναγνωρίστηκαν για το ρόλο τους στην Επιχείρηση Babylift στο τέλος του Πολέμου.
Το 1975, ο Πρόεδρος Gerald Ford ξεκίνησε τη μεταφορά ορφανών παιδιών από το Βιετνάμ, των οποίων οι πατεράδες ήταν Αμερικανοί στρατιώτες.
Οι πολίτες του Νότιου Βιετνάμ ήταν πανικόβλητοι καθώς άκουγαν τις ιστορίες κομουνιστικής βίας απέναντι στα παιδιά των Αμερικανών και άφηναν τα μωρά τους σε ορφανοτροφεία στο Da Nang και στη Saigon.
Πίστευαν ότι οι μαχητές του Βόρειου Βιετνάμ και η κομουνιστική κυβέρνηση επρόκειτο να σφαγιάσουν όποιον είχε συνεργαστεί με τους Αμερικανούς.
Φήμες είχαν εξαπλωθεί ότι στρατιώτες του νέου καθεστώτος θα άνοιγαν τις κοιλιές των παιδιών και ότι θα τους έτρωγαν τα συκώτια.
Η Pan Am μετέφερε 2.242 παιδιά στις ΗΠΑ σε μία περίοδο τριών εβδομάδων με τις αεροσυνοδούς να φροντίζουν όλα αυτά τα παιδιά κατά τη διάρκεια των πολύωρων ταξιδιών.
«Η εικόνα και οι μυρωδιές από αυτά τα φοβισμένα παιδιά ήταν απίστευτα» και πολλά είχαν ηπατίτιδα, μηνιγγίτιδα και ανεμοβλογιά, γράφει η συγγραφέας.
«Ήταν η πιο απίστευτη σκηνή στέρησης και ασθενειών που έχω δει ποτέ», δήλωσε ο ιατρικός διευθυντής του κέντρου ορφανών στο Σαν Φρανσίσκο. «Το προσωπικό, περίπου δεκαπέντε γυναίκες, ήταν τόσο εξαντλημένο που πολλές δεν μπορούσαν να σταθούν» συμπλήρωσε στη συγγραφέα.
Η τελευταία πτήση της Pan Am από τη Σαϊγκόν ήταν η τελευταία για εμπορικό αμερικανικό αεροπλάνο στην πόλη για περισσότερες από τρεις δεκαετίες.
Τα χρόνια πέρασαν και οι αεροπορικές πτήσεις που ήταν προνόμιο των πλουσίων και επιχειρηματιών είχε πλέον αποκτήσει μια αναπτυσσόμενη οικονομική θέση ταξιδεύοντας σε όλο τον κόσμο.
Αλλά μέχρι τη δεκαετία του 1980, με την αύξηση των επιτοκίων και των τιμών των καυσίμων, οι αεροπορικές εταιρείες αντιμετώπιζαν προβλήματα.
Το Intercontinental Hotel Group, στο οποίο ανήκε η Pan Am, πήγε στον πλειστηριασμό, όπως έκανε και το μοναδικό κτίριο Pan Am στην Park Avenue και την East 45th Street, στον τελευταίο ουρανοξύστη της Νέας Υόρκης στον οποίο εμφανίζεται το εμπορικό σήμα της θρυλικής εταιρείας με μεγάλα γράμματα. Και αυτός πωλήθηκε στη Met Life.
Η Pan Am κήρυξε πτώχευση το 1991 και η τελευταία της πτήση προσγειώθηκε στο Μαϊάμι τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους.
