«Το ένα τέταρτο όλων των γνωστών αστεριών στο αχανές σύμπαν θεωρείται ότι φιλοξενεί έναν «τέλειο πλανήτη» στο ίδιο μέγεθος και θερμοκρασία με τη Γη. Επομένως, είναι αλαζονικό για εμάς να υποθέσουμε ότι είμαστε τα μόνα ευφυή όντα σε αυτόν τον απέραντο κόσμο. Στην πραγματικότητα, το να φανταζόμαστε ότι οι άνθρωποι είμαστε μόνοι στο διάστημα δεν είναι απλώς αλαζονικό, αλλά επιστημονική ανοησία», αναφέρει στην εισαγωγή του βιβλίου του «Extraterrestrial: The First Sign of Intelligent Life Beyond Earth» ο καθηγήτης Αστρονομίας του Harvard, Avi Loeb.
Και συνεχίζει, «Στις 19 Οκτωβρίου του 2017, ένα τηλεσκόπιο στο Μάουι, το δεύτερο μεγαλύτερο νησί της Χαβάης, παρατήρησε τον πρώτο -γνωστό- διαστρικό επισκέπτη. Χωρίς αμφιβολία, αυτό το αντικείμενο προήλθε από ένα μακρινό ηλιακό σύστημα. Ήταν ένα φυσικό φαινόμενο, ή δημιουργήθηκε από μια έξυπνη μορφή ζωής; Η απλούστερη εξήγηση είναι η τελευταία: ότι δημιουργήθηκε από έναν έξυπνο πολιτισμό όχι αυτής της Γης. Άλλωστε η Γη είναι απίθανο να είναι ο μόνος πλανήτης που υποστηρίζει τη ζωή. Ακόμα και στο δικό μας γαλαξία, περίπου το ένα τέταρτο των 200 δισεκατομμυρίων αστεριών περιστρέφεται γύρω από πλανήτες με τις κατάλληλες συνθήκες για νερό και, συνεπώς, τη χημεία της ζωής όπως τη γνωρίζουμε. Δεδομένων τόσων κόσμων, 50 δισεκατομμυρίων στον δικό μας γαλαξία, είναι πολύ πιθανό ότι οι ευφυείς οργανισμοί έχουν εξελιχθεί κι αλλού.
Ωστόσο, μέχρι τώρα δεν υπήρξε θετική απόδειξη, γι ‘αυτό το αντικείμενο που εντοπίστηκε από το παρατηρητήριο της Χαβάης, το 1I / 2017 U1 ή, όπως έγινε πιο δημοφιλές ως “Oumuamua” (προφέρεται “Ομούαμούα”, που σημαίνει “ανιχνευτής” ή “εκείνος που μεταφέρει μηνύματα από μακριά”) είναι τόσο σημαντικό. Ανάμεσα στα υπερσύγχρονα τηλεσκόπια της Χαβάης είναι και εκείνα που αποτελούν το Τηλεσκόπιο Πανοραμικής Έρευνας και το Σύστημα Ταχείας Απόκρισης [Pan-STARRS]. Ο Καναδός αστρονόμος Ρόμπερτ Γουέρικ ήταν ο πρώτος στο παρατηρητήριο που εντόπισε το αντικείμενο στα δεδομένα Pan-STARRS, ως ένα σημείο φωτός που επιταχύνεται στον ουρανό.
Αμέσως, οι επιστήμονες ήθελαν να μάθουν περισσότερα για την εμφάνισή του. Αν και δεν υπήρξε μία πεντακάθαρη φωτογραφία στις 11 ημέρες κατά τη διάρκεια της οποίας ήταν ορατό, δύο ήταν τα σημαντικά χαρακτηριστικά: Δεν ήταν μία σφαίρα που περιστρέφονταν και στην πραγματικότητα έπεσε στο… διάστημα. Όταν ένα αντικείμενο περιστρέφεται, η ποσότητα του ηλιακού φωτός που αντανακλά ποικίλει, εκτός εάν είναι τέλεια στρογγυλή σαν μια μπάλα.
Όσο πιο ακανόνιστο σχήμα του, τόσο μεγαλύτερη είναι η παραλλαγή. Και το “Oumuamua” είχε μεγάλες αλλαγές καθώς περιστρέφονταν περίπου μία φορά κάθε οκτώ ώρες, αυξάνοντας και μειώνοντας τη φωτεινότητα κατά έναν συντελεστή του δέκα. Δηλαδή, ήταν δέκα φορές πιο φωτεινό τα μεσάνυχτα (για παράδειγμα) από ό, τι ήταν τέσσερις ώρες νωρίτερα.
Στην πιο φωτεινή φάση του, φαινόταν να είναι μια στρογγυλή… τηγανίτα. Στην πιο σκοτεινή, είχε το σχήμα ενός μεγάλου πούρου, μήκους περίπου 100 μέτρων, δηλαδή περίπου το μήκος ενός γηπέδου ποδοσφαίρου. Πολλές είναι οι θεωρίες που προέκυψαν από το “Oumuamua”. Ίσως τα χαρακτηριστικά του να προκλήθηκαν από έκθεση σε κοσμική ακτινοβολία για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Ή, είχε αποβληθεί βίαια από έναν πλανήτη και “τεντώθηκε” από τη βαρύτητα. Αλλά καμία από αυτές τις εξηγήσεις δεν έλαβε υπόψη την “παράξενη ανωμαλία του Oumuamua”.
Καθώς απομακρύνθηκε από τον Ήλιο, η πορεία του παρέκκλινε από αυτό που θα περίμενε κανείς υπό τη βαρυτική δύναμη του Ήλιου. Βγήκε σε εφαπτομένη, περίεργη γωνία. Δεν υπήρχε προφανής λόγος για αυτό. Δεν θα μπορούσε να είναι κομήτης. Δεν είχε ουρά (το ίχνος του φυσικού αερίου που ονομάζεται outgassing, μαζί με συντρίμμια αποσύνθεσης). Για να το εξηγήσουν αυτό, ορισμένοι επιστήμονες ανέφεραν ότι μπορεί να ήταν παγωμένο υδρογόνο, του οποίου η ουρά ήταν αόρατη».
Σε μία λεπτομερή εργασία, ο Κορεάτης Thiem Hoang και ο καθηγητής Avi Loeb απέρριψαν και αυτή την εξήγηση: Ένα παγόβουνο υδρογόνου που ταξιδεύει μέσω του διαστρικού χώρου θα εξατμίζονταν πολύ πριν φτάσει στο ηλιακό μας σύστημα. Σε κάθε περίπτωση, η ιδέα ότι ένας κομήτης θα μπορούσε να προωθηθεί από την εξάτμιση παγωμένου υδρογόνου που εκπέμπεται μόνο από την ουρά του ήταν ανοησία. Ωστόσο, κάτι τροφοδοτούσε το «Oumuamua».
Και αν δεν ήταν όλα τα παραπάνω, η μόνη λογική εξήγηση θα ήταν η ηλιακή ενέργεια. Αυτό το αντικείμενο πιθανά να προωθήθηκε από το φως του ήλιου που αναπηδούσε από την επιφάνειά του, όπως ο άνεμος σε ένα πανί.
Όπως αναφέρει ο Avi Loeb στο βιβλίο του, «η συγκεκριμένη θεωρία προτάθηκε για πρώτη φορά το 1610, όταν ο Σαίξπηρ ήταν ακόμα ζωντανός, από τον αστρονόμο Γιοχάνες Κέπλερ. Και καιρό τώρα είμαι εντυπωσιασμένος από αυτήν την ιδέα. Δουλεύοντας με έναν λαμπρό Ρώσο επιχειρηματία της Silicon Valley, τον Γιούρι Μίλνερ (που ονομάστηκε από τους γονείς του προς τιμήν του σοβιετικού κοσμοναύτη Γιούρι Γκαγκάριν) και με τη βοήθεια των μαθητών μου και μεταπτυχιακών ερευνητών, ξεκίνησα να αναπτύσσω τη συγκεκριμένη ιδέα.
Σε μια δημοσίευση το 2018, υπολογίσαμε ότι μια ακτίνα λέιζερ 100-gigawatt που χτυπάει ένα πανί στο μέγεθος ενός ανθρώπου θα μπορούσε να το στείλει μέσω του διαστήματος με σχεδόν αδιανόητες ταχύτητες, επιταχύνοντας τόσο γρήγορα από την άκρη της γήινης ατμόσφαιρας που θα ταξιδέψει περίπου με το ένα πέμπτο της ταχύτητας του φωτός, ή περίπου 38.000 μίλια ανά δευτερόλεπτο. Σε αυτό το ρυθμό, θα πήγαινε αρκετά γρήγορα για να φτάσουμε στο πλησιέστερο αστέρι της ζωή μας.
Όλα όσα προτείναμε τότε ήταν εντός των υφιστάμενων τεχνολογικών ορίων. Δύσκολα; Ναi. Ακριβά; Tο κόστος θα ήταν παρόμοιο με αυτό των μεγαλύτερων επιστημονικών έργων, όπως το Large Hadron Collider στο CERN, αν και φθηνότερο από το πρόγραμμα Apollo. Μόλις κατασκευαστεί, ένα σύστημα εκτόξευσης θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να στείλει χιλιάδες τέτοια σκάφη στο διάστημα. Τα αποκαλέσαμε “StarChips”. Και αν οι άνθρωποι μπορούσαν να φανταστούν αυτό το ελαφρύ διαστημικό σκάφος, χωρίς αμφιβολία άλλοι τεχνολογικοί πολιτισμοί θα μπορούσαν να κάνουν το ίδιο. Θα μπορούσαν να εκτοξεύουν πανιά στο διάστημα ή μήπως το έχουν ήδη κάνει εκατομμύρια χρόνια πριν;
Εάν μόνο ένα μικρό κλάσμα αυτών των 50 δισεκατομμυρίων -δυνητικά κατοικήσιμων- πλανητών φιλοξένησε ευφυής ζωή κατά την ιστορία του Γαλαξία, τότε μπορεί να έχουν απομείνει πολλά από τα λείψανα τους. Αν μπορούσαμε να επισκεφθούμε αυτούς τους πλανήτες, ίσως να δούμε εγκαταλελειμμένες μεγα-δομές ή να βρούμε απλώς τα πιο αμυδρά ατμοσφαιρικά ή γεωλογικά ίχνη. Αλλά ακόμη πιο ενδιαφέρουσα είναι η πιθανότητα να βρούμε, πετώντας μέσω του ηλιακού μας συστήματος, λείψανα χωρίς ανιχνεύσιμη λειτουργία: διαστημικά σκουπίδια.
Μερικοί επιστήμονες με έχουν κατηγορήσει ότι ζω στη σφαίρα της φαντασίας. Αλλά δεν υπάρχει τίποτα περίεργο σε αυτή την ιδέα. Κάντε μια βόλτα κατά μήκος οποιασδήποτε ακτής και θα βρείτε δύο είδη πραγμάτων. Τα πρώτα θα είναι της φύσης, όπως ξύλο, φύκι και κοχύλια. Τα άλλα θα είναι ρύπανση, κυρίως πλαστικά. Υπάρχει μια αυξανόμενη ποσότητα πλαστικών απορριμμάτων, επειδή πετάμε περίπου οκτώ εκατομμύρια τόνους στους ωκεανούς κάθε χρόνο. Και το “Oumuamua” θα μπορούσε να είναι ένα φυσικό φαινόμενο ή ένα ένα είδος διαστρικού ξύλου, ή να έχει κατασκευαστεί όπως το πλαστικό.
Τώρα, σκεφτείτε πόσες πτυχές του αντικειμένου ήταν αφύσικες: το σχήμα του, η αόρατη πηγή ισχύος του, ο κανονικός ρυθμός περιστροφής του, η ομαλότητα της πρόωσής του, η απόλυτη ταχύτητα του και ότι εμφανίστηκε από ένα άλλο σύστημα αστεριών. Μαθηματικά, αποκλείεται να είναι μία σειρά συμπτώσεων. Σε αυτά, προσθέσετε μία ακόμη, ζωτικής σημασίας παρατήρηση: Καθώς το “Oumuamua” υποχώρησε από τον Ήλιο, η απόκλιση από μια βαρυτική τροχιά μειώθηκε. Με άλλα λόγια, αν και εξακολουθούσε να ταξιδεύει με εξαιρετική ταχύτητα, η πηγή ισχύος φάνηκε να εξασθενούσε. Αυτό ακριβώς θα περίμενε κανείς να συμβεί, εάν η πηγή ισχύος του ήταν ο Ήλιος.
Αλλά υπάρχει μια άλλη πιθανότητα που δείχνει ακόμη πιο έντονα την ιδέα ότι το “Oumuamua” ήταν ένα κομμάτι προηγμένης τεχνολογίας. Αναρωτηθείτε: Τι γίνεται αν αυτό το αντικείμενο δεν περάσει το κενό στο ηλιακό μας σύστημα; Τι θα συνέβαινε αν πραγματοποιούνταν το αντίστροφο: Αν δηλαδή, το “Oumuamua” να ήταν εντελώς ακίνητο στο διάστημα και το ηλιακό μας σύστημα να χτύπησε σε αυτό. Επειδή το σύμπαν επεκτείνεται και ο γαλαξίας μας περιστρέφεται, τα αστέρια δεν παραμένουν σε σταθερή απόσταση το ένα από το άλλο.
Δεν είναι πέρα από τη σφαίρα της φαντασίας ότι ένας πολύ προηγμένος εξωγήινος πολιτισμός θα μπορούσε να τοποθετήσει ένα δίκτυο σημαντήρων στο διάστημα, δεμένο στη θέση του, σαν τους στόλους των δορυφόρων που οι άνθρωποι έχουν πετάξει σε τροχιά γύρω από τη Γη τα τελευταία 64 χρόνια. Αυτά, θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως δίκτυο επικοινωνιών, ως σύστημα ειδοποίησης, ή φάροι, ή συσκευές πλοήγησης. Το θέμα είναι ότι όλα αυτά θα πρέπει να προέρχονται από την τεχνολογία ενός ευφυούς οργανισμού. Ακόμα κι αν το “Oumuamua” ήταν ανενεργό εδώ και χιλιετίες, κάποτε εξυπηρετούσε ένα σκοπό, όπως και ένα πλαστικό μπουκάλι που ξεπλύθηκε σε μια παραλία επίσης κάποτε εξυπηρετούσε ένα σκοπό. Τι συνέβη λοιπόν στον πολιτισμό που σχεδίασε και έχτισε αυτήν την τεχνολογία;», αναφέρει ο καθηγητής Avi Loeb και συνεχίζει, «Αυτό θυμίζει το διάσημο ερώτημα του λαμπρού φυσικού Enrico Fermi, ενός από τους πατέρες της ατομικής βόμβας, που πέθανε το 1954.
Avi Loeb
Κατά τη διάρκεια ενός γεύματος με συναδέλφους, ο Fermi επεσήμανε ένα παράδοξο. Δεδομένης της απεραντοσύνης του σύμπαντος (και εκείνη την εποχή, κανείς δεν συνειδητοποιούσε πόσα δισεκατομμύρια κατοικήσιμοι πλανήτες υπάρχουν), η πιθανότητα εξωγήινης ζωής φαινόταν συντριπτική. Αλλά δεν είδαμε κανένα αποδεικτικό στοιχείο. “Που είναι όλοι;”, αναρωτήθηκε ο Fermi. Η καριέρα του μπορεί εν μέρει να απάντησε σε αυτό το ερώτημα ωστόσο οι θεωρίες του Fermi επέτρεψαν στους μηχανικούς να κατασκευάσουν βόμβες που θα μπορούσαν να εξαλείψουν όλη τη ζωή στη Γη. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι πέτυχαν την αμφίβολη διάκριση, τον 20ο αιώνα, ότι ήταν αρκετά έξυπνοι για να εξαλείψουν το δικό τους πολιτισμό.
Ο πολιτισμός που δημιούργησε και ξεκίνησε το “Oumuamua” μπορεί να έπαψε να υπάρχει πολύ πριν από την ανθρώπινη ιστορία. Αυτό το καθιστά ακόμη πιο σημαντικό να μαθαίνουμε ό, τι μπορούμε από αυτό. Η ερώτηση του Fermi έχει χρησιμοποιηθεί συχνά από τους επιστήμονες ως μια βολική δικαιολογία για να αποφευχθεί η σκέψη για το μεγαλύτερο ζήτημα στην κοσμολογία, την πιθανότητα εξωγήινης ζωής. Μεταξύ των αστρονόμων, η SETI (η αναζήτηση εξωγήινης νοημοσύνης) έχει αντιμετωπίσει χρόνια τώρα εχθρότητα. Το βρίσκω παράξενο. Οι θεωρητικοί φυσικοί δέχονται πλέον ευρέως τη μελέτη των εξωχωρικών διαστάσεων: Όλοι γνωρίζουμε το 3D του ύψους, του πλάτους και του βάθους, καθώς και την τέταρτη διάσταση του χρόνου, αλλά η «θεωρία χορδών» θέτει τώρα την ύπαρξη δέκα, 11 ή ακόμα και 26 διαστάσεων.
Αυτό συμβαίνει παρά την απουσία φυσικών, εργαστηριακών στοιχείων για τις επιπλέον, αόρατες διαστάσεις. Οι θεωρίες βασίζονται στα μαθηματικά, όπως και τα επιχειρήματά μου για την εξωγήινη προέλευση του “Oumuamua”. Με τον ίδιο τρόπο, πολλά από τα πιο λαμπρά μυαλά στην επιστήμη αποδέχονται την υπόθεση του πολλαπλού σύμπαντος, δηλαδή έναν άπειρο αριθμό συμπάντων που υπάρχουν ταυτόχρονα. Αλλά είναι πολύ πιο σπάνιο να βρεθούν αστρονόμοι και αστροφυσικοί που να ενθαρρύνουν ανοιχτά τις θεωρίες της εξωγήινης ζωής. Η επιστήμη είναι πολύ συντηρητική, ασχολείται επίσης με τη φήμη και τη χρηματοδότηση, και αυτά δεν αρκούν για εξερεύνηση και περιπετειώδη σκέψη.
Πολλοί επιστήμονες μοιάζουν με τους ιερείς πριν από 400 χρόνια που δικάζουν τον Γαλιλαίο για τον ισχυρισμό του ότι η Γη γυρνάει γύρω από τον Ήλιο, παρά την ορθόδοξη έννοια του πλανήτη μας ως το κέντρο του σύμπαντος. Οι κληρικοί αρνήθηκαν ακόμη και να κοιτάξουν μέσα από το τηλεσκόπιο του Γαλιλαίου. Με τον ίδιο τρόπο, πολλοί κορυφαίοι επιστήμονες προτίμησαν να κλείσουν τα μάτια παρά να εξετάσουν τα στοιχεία για τους εξωγήινους πολιτισμούς. Αλλά φανταστείτε τον πλανήτη μας την επόμενη μέρα που θα έχουμε αναμφισβήτητη επιβεβαίωση της ζωής αλλού στο σύμπαν. Εάν, για παράδειγμα, μια φωτογραφία αποκάλυπτε λεπτομέρειες ενός άλλου αντικειμένου όπως το “Oumuamua”.
Η εύρεση αυτών των στοιχείων, πιστεύω, θα άλλαζε κάθε κλάδο της επιστήμης, όχι μόνο την αστρονομία, αλλά την ψυχολογία, τη φιλοσοφία, τη θρησκεία, την εκπαίδευση. Κάθε παιδί θα διδάσκονταν διαφορετικά, επειδή η ανθρωπότητα θα έβλεπε τον εαυτό της διαφορετικά. Σε όλο τον κόσμο, οι άνθρωποι θα είχαν πολύ μεγαλύτερη αίσθηση ότι είμαστε όλοι μέρος μιας ενοποιημένης ομάδας και θα σταματούσαμε να ανησυχούμε και να πολεμούμε για ζητήματα όπως τα γεωγραφικά σύνορα και οι χωριστές οικονομίες. Και αν κάναμε επαφή, οι αλλαγές θα ήταν ακόμη μεγαλύτερες. Όπως είπε ο συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Arthur C. Clarke, οποιαδήποτε αρκετά προηγμένη εξωγήινη τεχνολογία θα μας φανεί σχεδόν μαγική, ίσως ακόμη και θεϊκή.
Ωστόσο, πρέπει να θυμόμαστε ότι οι εξωγήινοι θα μπορούσαν να μας ανακαλύψουν. Επίσης, πιθανότατα θα είχαν κοιτάξει στην άβυσσο του χώρου για αμέτρητες γενιές. Και αυτοί θα καταλάβαιναν ότι ο γαλαξίας είναι γεμάτος με πλανήτες ικανούς να υποστηρίξουν τη ζωή, αλλά η ζωή αλλού στο σύμπαν φαίνεται εξαιρετικά σπάνια. Πιθανότατα, θα ανησυχούσαν για το καλωσόρισμα από το είδος μας, και οι πληροφορίες τους για τη ζωή στη Γη μπορεί να ήταν απελπιστικά ξεπερασμένες για εκείνους καθώς οι άνθρωποι βρίσκονται εδώ και μερικές εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια κυρίαρχοι στη Γη.
Η επιστήμη πρέπει να ρίξει τα μάτια της και να εξετάσει το νέο, το αμφιλεγόμενο, το απροσδόκητο. Υπάρχουν περισσότεροι κατοικήσιμοι πλανήτες στον γαλαξία μας από ότι υπάρχουν κόκκοι άμμου σε οποιαδήποτε παραλία. Πιστεύω ότι ο γαλαξίας μας είναι πλούσιος και με ανεξερεύνητη ζωή. Και εκεί βρίσκω ότι είναι η μεγαλύτερη ελπίδα μας», καταλήγει ο καθηγητής Avi Loeb.
Adapted from Extraterrestrial, by Avi Loeb, published by John Murray at £20. © 2021 Avi Loeb
