Είναι η βραδιά της μεγάλης πανσέληνου του Αύγουστου. Σε μια βεράντα, σαν καράβι ακίνητο, κοντά στην σιωπηλή λεωφόρο, η Ελένη Βιτάλη, μιλάει όπως όταν τραγουδάει! Σαγηνεύοντας. Φτιάχνει εικόνες, γελάει, σιγομουρμουρουράει το «όλα τα πουλάκια και αμάν, αμάν, ζευγαρωτά», πάλλεται, πυρακτώνεται, διαλύεται, δυναμώνει, διηγείται και σαν μουσική περνά απ το ματζόρε, στο μινόρε, κάνοντας όλες τις λέξεις, τραγούδι! Φοράει ένα κατακόκκινο καφτάνι. Πίνει κρύο τσάι, με μια υποψία μυρωδιάς δυόσμου. Δε θέλω να ρωτάω τίποτα, να την αφήνω σε αυτή την ευλογημένη πριβέ αποκάλυψη, που μια γυναίκα από φλόγα, κάνει συμφωνικές ολόκληρες ακόμα και όταν ψιθυρίζει. Κι όμως το κάνω:
Συνέντευξη στην Αλεξάνδρα Τσόλκα
-Πρώτη φορά στο Ηρώδειο; Γιατί όχι πριν; Προσωπικές αναστολές; Η το πρόγραμμα του είχε κάποια περίοδο μικρύνει;
«Εντάξει! Το δωσανε το Ηρώδειο σε διάφορους, που το χρησιμοποίησαν σαν δημόσιο χώρο για την ανάγκη τους. Δεν το μίκραινε. Τι να το μικρύνει, δηλαδή το Ηρώδειο! Είναι εκεί, κάτω απ την Ακρόπολη, με όλους αυτούς που εμφανιστήκαν, τους σπουδαίους, να ζουν εκεί, στις σκιές του και στα φώτα του, για πάντα. Είμαι και τεμπέλα! Αυτό είναι το ελάττωμα μου».
– Έχεις πει πολλές φορές πόσο θαυμάζεις τον Σαββόπουλο. Πότε πρωτοσυνατηθήκατε; Και τι είναι αυτή η συνεργασία για σένα;
«Ήμουν, είμαι και θα είμαι Σαββοπουλική! Πρωτοσυναντηθήκαμε το 1974 στη ΛΥΡΑ του Πατσιφά αλλά είχα και την τύχη να είμαι και στις πρόβες και στις παραστάσεις στους “Αχαρνείς” επειδή εκεί τραγουδούσε ο Βαγγέλης Ξύδης, ο άντρας μου. Μετά με επέλεξε να τραγουδήσω μαζί του στην «Ρεζέρβα» και, απ΄ότι θυμάμαι, με κάλεσε στο Ολυμπιακό Στάδιο, σε εκείνη την ιστορική συναυλία! Οπως και στην ανατρεπτική και πολύ μπροστά για τα δεδομένα της εποχής εκπομπή του «Ζήτω το Ελληνικό τραγούδι». Είναι φωτισμένος άνθρωπος. Απρόσιτος! Μα και τόσο, προσιτός για όσους αντέχουν το φως του… Ας πούμε, λοιπόν, πως δεν χωράει σε χαρακτηρισμούς. Είναι… είναι… μια κατηγορία, ένα είδος ολόκληρο, από μόνος του! Μόνος του είναι ο Σαββόπουλος. Και όπως το λέει γίνεται, εκεί στις εμφανίσεις μας, «σήκω ψυχή μου, δώσε ρεύμα, βάλε στα όργανα φωτιά. Είναι μάγος πάνω στη σκηνή. Στέκομαι δίπλα του και εισπράττω τους κραδασμούς του, τους κραδασμούς ενός μικρού παιδιού, που δεν φοβάται τίποτα και τα φοβάται όλα! Και πρέπει να βγεί να διοικήσει ανώριμα παιδάκια».
-Δε σε νοιάζουν, τα υλικά πράγματα ε;
«Με νοιάζουν μάλλον! Όχι έχοντας την έννοια, διαρκώς, πως θα τα αποκτήσω. Με γοητεύει όμως το ωραίο. Και δε μπορώ το κακόγουστο, αυτό που πάει με το νέο χρήμα. Άλλωστε η αισθητική είναι η ηθική του μέλλοντος, δεν έλεγε ο Βίλχεμ Ράιχ; Αυτό πιστεύω και εγώ. Αν ασελγείς στο χώρο σου, στο περιβάλλον με ασχήμια επίδειξης και χωρίς σεβασμό στο παρελθόν, στο τοπίο, στο μέλλον, είσαι ανήθικος»!
-Δε καπνίζεις πολύ ε;
«Κάπνιζα 2 πακέτα τσιγάρα.Τώρα όμως πολύ λιγότερο. Η μάνα μου, να δεις! Τεσσεράμισι»!
-Κάνεις κάτι για να προσέξεις την φωνή σου;
«Λίγο ζέσταμα πριν βγώ και όχι πάντα. Οταν μπορώ! Αλλά θα έπρεπε να συναντιέμαι με την δασκάλα μου τουλάχιστον μια φορά στις 15 μέρες».
-Ποιοϊ είναι το ελληνικό τραγούδι; Ποιους θαύμασες εσύ πολύ;
«Τον Μπιθικώτση, λατρεύω. Ήταν Μπιθικώτσης, Καζαντζίδης, Μητσιάς και Νταλάρας.για μένα! Η Αλεξίου! Τι λέμε τώρα! Πρόκειται για την Μερυλ Στριπ του ελληνικού τραγουδιού. Όλες τις φωνές που προϋπήρχαν, τις έχει καταπιεί και τις έχει στη δική της! Η Σωτηρία Μπέλλου! Είχε αντριλίκι στην καρδιά αυτή, γιατί εκεί φωλιάζει αυτό και πουθενά αλλού! Την είχα γνωρίσει πρώτη φορά, παιδάκι, που με κράταγε η μάνα μου απ το χέρι, στο Μουσικό Καφενείο, κάτω απ την Ομόνοια. Περνάγαμε εμείς και άρχισε και φώναζε στη μάνα μου και μετά την άκουγα που βωμολοχούσε και δε μου είχε αρέσει. Με τα χρόνια, είδα το μεγαλείο της! Είναι αληθινή η Μπέλλου. Κάποτε ξεκίνησαν οι μουσικοί απεργία για τα δικαιώματα απ τις δισκογραφικές. Μαζί τους η Μπέλλου, πάντα με τον απεργό και έχοντας ζήσει στο κορμί της την εξουσία, την ποινή, το ξύλο για την διαφορά, την ιδέα, το δίκιο. Ώσπου κάποια στιγμή ρωτώντας νιώθει το άδικο να βαραίνει με τους μουσικούς και όχι τους ανθρώπους στις δισκογραφικές. «Άδικο ρε παιδιά. Και εγώ δε το μπορώ το άδικο. Και μόνοι μας θα παίξουμε μουσική άμα χρειαστεί». Πως; «Να έτσι!» και ανεβαίνει σε μια ντραμς και αρχίζει να παίζει με ένα νεύρο και μια δύναμη και να σολάρει και ήταν άλλο πράγμα! Αν δεν είναι αυτό αληθινό, τι είναι;».
-Ελένη, τι κάνεις και στα ζωντανά σου, σαγηνεύονται όλοι; Νομίζω πως δείχνεισ ευάλωτη και ταυτόχρονα κυρίαρχη! Πως θα σπάσεις κρυσταλλάκια μπροστά μας, θα καταστραφείς όλη και ξαφνικά είσαι πιο δυνατή και σχεδόν αιωρείσαι στο χώρο, καλύπτοντας τον όλο με ανάσες και ήχους, όπου νότα δε ξεφεύγει έξω από το συναίσθημα…
«… Σ ευχαριστώ! Τι ωραίες κουβέντες! Δε ξέρω, δε ξέρω! Λέω, να πονάς το τραγούδι, αλλά να συγκρατιέσαι στο χείλος του, πότε να μη διαλύεσαι, η να μην αφήνεσαι. Ακόμα και αν φαίνεται έτσι να μην είναι. Πάλι θα αναφερθώ στον Σαββόπουλο, που γράφει στους «Αχαρνείς» το «… με το ματάκι παιχνιδιάρικο και το κεφάλι στον πάγκο του χασάπη…».
-Σε τρομάζει ποτέ το μεγάλο κοινό;
«14 χρόνων είχα την εμπειρία των πανηγύριών της εποχής εκείνης.! Δέκα χιλιάδες κόσμος τη φορά! Το μαθα το μεγάλο κοινό»!
-Τελικά τι σε κάνει σπουδαίο στη τέχνη;
«Σπουδαίο δε ξέρω. Καταλαβαίνω τι σε κάνει να ασχοληθείς με αυτήν, να γαντζωθείς απάνω της, να γίνει εσύ. Ίσως, ένα είδος ασθένειας εκ γενετής. Πως λέει ο Σαββόπουλος; «Σε γιορτινό αγώνισμα παίζατε τις αμάδες και δεν καταδεχόσασταν το κωμικό παιδί»; Κάπως έτσι! Να νοιώθεις σε άλλο μήκος κύματος με τα περισσότερα παιδιά».
-Πιστεύεις το ξέρω, το λες. Ακόμα ε;
«Τι ακόμη; Ναι! Βέβαια! Εγώ Χριστιανή Ορθόδοξη είμαι, αλλά αν εννοείς το τι γίνεται και τι κάνουν οι παπάδες, επιλεγώ να δω το σχήμα, το τι συμβολίζουν και όχι αν έχουν ελαττώματα σαν άνθρωποι. Οι άνθρωποι είναι καλοί και κακοί ή και τα δύο κάποτε. Εμείς επιλέγουμε τι θα προσέξουμε, που θα εστιάσουμε το βλέμμα μας. Καμία φορά, όπως καθόμαστε, κουτσομπολεύω λιγάκι, ανθρώπινο και αυτό και εκτόνωση, σε απαλά και δημόσια πράγματα μη φανταστείς. «Μμμμ… είσαι και Χριστιανή!» με πειράζει ο γιός μου. Η αγιοσύνη είναι μέσα μας, δεν έχει σχέση με σχήματα.»…
-Τι σε τρομάζει; Τι φοβάσαι πολύ;
«Τώρα για μένα ειδικά, τίποτα. Κάποτε φοβούμουν τα πάντα και τώρα σχεδόν το αντίθετο..».
-Το κοινό; Πες μου για το κοινό, ξανά. Έχει αλλάξει;
«Όχι. Είναι ίσως πιο ωραία παιδιά από παλιά. Η ίσως αυτοί να έρχονται σε μένα και στο Σαββόπουλο; Αυτούς με τα λουλούδια, τις ακρότητες και τις επιδείξεις δε τους έχω δει! Ίδιο κοινό είναι πάντως, πάντα και παντού. Έτοιμο να συγκινηθεί, να τραγουδήσει, να χορέψει, να βουρκώσει»…
-Να σ ερωτευτεί, Ελένη Βιτάλη, ίσως; Εννοώ είναι μια ερωτική σχέση αυτή ανάμεσα σε καλλιτέχνη, σε σένα και στο κοινό…
«… ή είναι πως όλοι κάτι νιώθουμε και το επιδιώκουμε, άμα πάει να γεννηθεί. Ειναι αλήθεια. Είναι το τραγούδι πάνω απ΄ όλα. Ειναι αυτή η επικοινωνία που μας ενώνει και μας συγκινεί.
-Μετά το Ηρώδειο κυκλοφορεί ένα διπλό cd ηχογραφημένο πέρσι τον χειμώνα στο «Κύτταρο». Γιατί θελήσατε να ηχογραφηθεί η παράσταση που στήσατε;
«Θα υπάρχει και dvd. Σε πολλά πράγματα χαίρομαι με την τεχνολογία. Το ότι υπάρχουν ηχογραφημένες κάποιες παραστάσεις της Λαμπέτη, ας πουμε, που δεν πρόλαβα να δω στο θέατρο, με κάνει να συναντιέμαι με την Τέχνη της. Αν δεν υπήρχε η ηχογράφηση στου «Τζίμη του χοντρού» με την Μαρίκα Νίνου από έναν θαμώνα, δεν θα είχα την χαρά να μεταφερθώ σε αυτή την βραδιά και την εποχή. Μα… δεν είναι μαγικό;»;
-Πόσο χαίρεσαι όταν βγαίνεις να τραγουδήσεις το «Ενα χειμωνιάτικο πρωί», καταδικό σου τραγούδι, ο κόσμος σε χειροκροτεί από την εισαγωγή του τραγουδιού;
«Είναι μια χαρά και μια απορία μαζί. Πως ένα τραγούδι μπορεί να σε κάνει ένα με τον άλλο. Επειδή συνήθως το αίσθημα της ντροπής το έχουμε όλοι μας. Στο να επιστρέψουμε σε αυτό που απαξιώσαμε. Εδώ, στο συγκεκριμένο τραγούδι, που είναι ερωτικό, εγωισμός και ντροπή πυροδοτούν το συναίσθημα κι αυτό είναι φυσικό! Αυτή είναι η χαρά μου και η απορία μου…»…
Έχει προχωρήσει η νύχτα πολύ και εγώ δε λέω να φύγω από κοντά της. Στο ραδιόφωνο, σα να με παρακολουθούν, λέμε, βάζουν μουσική υπόκρουση στη σκέψη τη φωνή της: «Ο μερακλής ο άνθρωπος πονεί μα δεν το λέει κι αν τραγουδά, ψεύτη ντουνιά, μέσα η καρδιά του κλαίει, αμάν… »… Αμάν, μωρέ, Ελένη Βιτάλη, αμάν εσύ, που κόβεις βόλτες στη ψυχή μας, σκέφτομαι και ακούγοντας τα τσακίσματα, τις δαντέλες της φωνής της, τις ανάσες της, βουρκώνω! Τι μαγεία, μια φωνή να σε κάνει να κλαις μες στα σκοτάδια…
